Zmiana kierunku Merivoimat. Fińskie „korwety” rakietowe typu Pohjanmaa
Sławomir J. Lipiecki
Finlandia od niedawna, bo od 4 kwietnia 2023 roku, stała się 31. członkiem Sojuszu Północnoatlantyckiego. Z pozoru mogłoby się wydawać, że fakt ten zrewolucjonizuje fińskie siły zbrojne, szczególnie w domenie morskiej. W rzeczywistości proces integracyjny zarówno z zachodnimi partnerami jak i sojuszniczą Szwecją (obecnie również znajdującą się w strukturach NATO) trwa od bardzo dawna. Konsekwencją jest m.in. modernizacja własnych sił morskich, które wkrótce wzbogacą się o cztery duże, wielozadaniowe korwety rakietowe typu Pohjanmaa (w rzeczywistości – wielozadaniowe fregaty rakietowe lekkie), z których jednostka prototypowa od 30 października 2023 roku oficjalnie znajduje się w budowie.
Ewolucja projektu
Program znany dziś oficjalnie jako „Laivue 2020” obejmuje pozyskanie szeregu jednostek różnych klas i typów, mających stworzyć w przyszłości fiński system obrony w domenie morskiej. W praktyce więc przyszłe okręty typu Pohjanmaa będą „zaledwie” jednym z jego istotniejszych elementów. Pierwsze koncepcje ich powstania mają swoje korzenie już w 2008 roku i związane były z uruchomieniem programu analityczno-koncepcyjnego dla nawodnych jednostek wielozadaniowych nowej generacji w ramach „Monitoimialus 2020”. To właśnie wówczas, niczym bumerang, powróciła idea „quality over quantity”, oznaczająca potrzebę budowy mniejszej liczby okrętów, ale dużo większych i dysponujących tym samym znacznie większymi zdolnościami, szczególnie z zakresu obrony powietrznej. Oczywiście w myśl zasady „duży może więcej” ma to także swoje pozytywne przełożenie na misje ASW oraz ASuW, a więc zwalczania celów podwodnych, nawodnych oraz lądowych. Co więcej, możliwość zapewnienia okrętom kompleksowej obrony powietrznej we własnym zakresie w istotny sposób pozwalają „odciążyć” zadaniowo np. lotnictwo, które mogłoby być w danym momencie potrzebne do innych zadań. Innymi słowy, okręty wielozadaniowe mogą być skutecznie użyte zarówno w ataku jak i obronie, przy czym to ostatnie zagadnienie dotyczy nie tylko obrony własnej, ale również innych jednostek (np. niszczycieli min) lub terytorium kraju.
Zaprojektowanie skutecznej platformy morskiej o takich zdolnościach nie należy do rzeczy prostych. Nic zatem dziwnego, że na początku prace przy projekcie koncepcyjnym posuwały się powoli. Niejako na wstępie „za burtę” wyleciała koncepcja jednostek o wyporności normalnej nieco powyżej 2000 ts. Wysokie wymagania postawione co do przyszłej platformy w żaden sposób nie zostałyby bowiem spełnione przy tak ograniczonych rozmiarach. Kolejny projekt koncepcyjny przedstawiał więc jednostkę o wyporności normalnej 3000 ts, długości całkowitej 105 m i szerokości maksymalnej 15 m. Przez kolejne lata przyszłe fińskie okręty stale rosły na „deskach kreślarskich” (czy też raczej na monitorach z poziomu programów pokroju 3D CAD), aby w okolicach 2015 roku wyewoluować do wyporności normalnej ok. 3500 ts (bojowa miała przekraczać 4100 ts). Wówczas to oficjalnie minister obrony Jussi Niinistö podjął decyzję o autoryzacji całego programu „Laivue 2020”, którego rdzeniem miały być duże wielozadaniowe korwety rakietowe. Już wtedy, biorąc pod uwagę wyporność i wymiary liniowe (długość 114 m i szerokość 16 m) stało się jasne, że będą to największe i najbardziej zaawansowane technologicznie okręty w historii Merivoimat. Dla porównania do tamtej pory największe jednostki fińskiej MW – dwa wspomniane pancerniki obrony wybrzeża typu Väinämöinen – wypierały średnio po 3900 (wyporność bojowa wynosiła 4030 ts) przy długości całkowitej 93 m i szerokości na owrężu 16,86 m.
Zasadniczym obszarem działania fińskich korwet rakietowych miało być Morze Bałtyckie, z uwzględnieniem akwenów szczególnie trudnych nawigacyjnie i/lub zalodzonych. Zakres ich zadań obejmować miał misje AAW, ASuW, ASW oraz wielospektralne EW/ESM/ECM, a więc także walkę radioelektroniczną. Co więcej, jednostki miały także prowadzić działania minowe (Mine Warfare, MW) oraz przeciwminowe (Mine-Counter Measures, MCM) a wszystko to w ramach uniwersalnej platformy odpornej na uszkodzenia i przystosowanej do odpierania ataków z użyciem broni masowego rażenia (Nuclear, Biological, Chemical, Radiological, NBCR). W okresie pokoju przewidziano dla nich również zadania typowo policyjne, jak choćby ochronę granic państwowych Finlandii w domenie morskiej (co w praktyce obejmuje szereg wysp), zapewnienia bezpieczeństwa bałtyckim liniom komunikacyjnym oraz infrastrukturze krytycznej. Do tego doszły jeszcze wymagania współpracy z siłami międzynarodowymi w ramach operacji połączonych prowadzonych zarówno w czasie pokoju jak i wojny.
Po pozytywnym zweryfikowaniu założeń operacyjnych i projektu koncepcyjnego jednostek Dowództwo Logistyki Sił Obronnych Finlandii – PvLogl (Puolustusvoimien Logistiikkalaitos) – podpisało we wrześniu 2016 roku ze stocznią Rauma Marine Constructions Oy z Rauma porozumienie (list intencyjny) dotyczące analizy możliwości budowy nowych okrętów w Finlandii, która wypadła pozytywnie. Po dokonaniu korekt w projekcie koncepcyjnym, w połowie 2017 roku stocznia w Rauma otrzymała w końcu kontrakt na wykonanie projektu wykonawczego. Z kolei dostawca zintegrowanego systemu dowodzenia i zarządzania walką miał zostać wybrany w ramach oddzielnego przetargu.
Według pierwotnego planu, prace projektowe wraz z ukompletowaniem dokumentacji oraz zgromadzeniem zasobów miały zakończyć się w 2021 roku, co pozwoliłoby na cięcie blach pod prototyp rok później. Przyszłe okręty ochrzczono już wówczas oficjalnie typem Pohjanmaa.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 4/2024