Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne - przemysłowe centrum Abramsa w Polsce
Mariusz Cielma
W końcu 2026 roku, najliczniejszym czołgiem podstawowym wykorzystywanym w Siłach Zbrojnych RP będą reprezentanci amerykańskiej rodziny Abrams. Łącznie, Wojska Lądowe, a wśród nich przede wszystkim 18. Dywizja Zmechanizowana, dysponować będą 366 pojazdami tego typu. Efektywna eksploatacja każdego sprzętu wojskowego opiera się o dwa filary. Pierwszym jest odpowiednie przygotowanie struktur i kompetencji logistyczno-obsługowych w samych Siłach Zbrojnych, drugim zaś zadbanie o ich wsparcie z wykorzystaniem potencjału przemysłowego. W Polsce za zabezpieczenie eksploatacji czołgów Abrams i gąsienicowych wozów towarzyszących zakupionych do ich wsparcia odpowiadają Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne S.A. z Poznania, wchodzące w skład Grupy Kapitałowej PGZ.
Koncepcja uzbrojenia polskich pododdziałów czołgów w wozy Abrams zrodziła się jeszcze w 2020 roku, a zmaterializowała umową na 250 najnowszych M1A2 SEPv3 (z pakietami dodatkowymi, w tym z wozami towarzyszącymi) w kwietniu 2022 roku. Biorąc pod uwagę dotychczasowe, budowane przez kilkanaście lat i zakończone sukcesem wdrożeniowym kompetencje w zakresie napraw i remontów czołgów Leopard 2 (w 2014 roku dla Leopard 2A4, rok później dla nowszej wersji Leopard 2A5), poznańskie Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne S.A. zostały wskazane przez resort obrony oraz PGZ S.A. do zbudowania krajowych przemysłowych zdolności dla wsparcia w utrzymaniu floty czołgów Abrams i pojazdów towarzyszących. Był to o tyle pilny obszar, że prócz wspomnianych 250 najnowszych Abramsów, w styczniu 2023 roku zamówiono w USA dodatkowo 116 czołgów w wersji M1A1 FEP. O ile pojazdy przez pewien czas pozostają w zabezpieczeniu gwarantowanym przez producenta i dostawcę, amerykańską firmę General Dynamics Land Systems (GDLS), o tyle na bazie dotychczasowych doświadczeń z Leopard 2 była świadomość, że niezwłocznie i wielokierunkowo wymagane jest rozpoczęcie budowy kompetencji przemysłowych dla wsparcia pięści pancernej Wojsk Lądowych.
Po nawiązaniu komunikacji GDLS z WZM, w dniach 26-28 czerwca 2023 roku zorganizowały polsko-amerykańską konferencję „Abrams Supplier”. Co ważne, poznańska spółka nie patrzyła przy tym tylko na własną korzyść, ale szukano potencjalnych płaszczyzn współpracy różnych polskich podmiotów z amerykańskim GDLS. To właśnie 26 czerwca podpisano tzw. Teaming Agreement pomiędzy PGZ S.A. i GDLS, dotyczące powołania regionalnego centrum kompetencyjnego dla Abramsów, z liderem w postaci WZM. Centrum w pierwszej kolejności miało zabezpieczyć eksploatację w Wojsku Polskim zakupionych w USA czołgów, a w dalszej perspektywie również amerykańskich pododdziałów pancernych stacjonujących w krajach europejskich – na podobnej zasadzie jak przemysł niemiecki przez dekady współpracował z wojskami zza oceanu w swoim kraju. To jest nie tylko deklaracja, ale fakt. WZM były już wielokrotnie audytowane przez US Army pod kątem zabezpieczenia obsług pojazdów pancernych naszego sojusznika.
Przyczółek do szybkiego zawiązania bliższej współpracy pomiędzy WZM i GDLS miał pragmatyczne źródła. Czołgi Abrams do Polski docierały statkami po kilku tygodniach transportu przez ocean. Tę długą drogę wozy pokonywały będąc odpowiednio do takiej misji zabezpieczonymi, z częściowo zdemontowanymi podzespołami. Przed przekazaniem czołgów polskim wojskowym należało je powtórnie odpowiednio przygotować, a takie zadanie musiało być przeprowadzone w zakładzie o odpowiednich pancernych kompetencjach, w tym stosownej infrastrukturze. Wybór w sposób naturalny padł na Poznań. W WZM specjaliści GDLS przy polskim wsparciu przeprowadzali tzw. deprocessing wozów, czyli odtworzenie zdolności do ich eksploatacji. 12 września 2023 roku umową pomiędzy WZM a firmą GDLS zagwarantowano zabezpieczenie magazynowe pierwszej fazy deprocessingu dla 116 czołgów M1A1 FEP Abrams i wozów zabezpieczenia technicznego M88A2 Hercules pozyskanych przez Siły Zbrojne RP. Infrastrukturę, magazyny i systemy zarządzania polskiej spółki przygotowano do nadzorowania prac przy czołgach. Pierwsze ich egzemplarze na przeprowadzenie deprocessingu zostały skierowane do WZM S.A. w grudniu 2023 roku. Był to pierwszy kontakt WZM z czołgami Abrams, co wkrótce odpowiednio zaprocentowało. Uroczystość otwarcia regionalnego centrum kompetencyjnego dla czołgów Abrams odbyła się w WZM 20 lutego 2024 roku.
Kluczowy dokument, o znaczeniu strategicznym dla przemysłu, zawarto 13 maja 2025 roku. Stronami podpisanej wówczas umowy ramowej była poznańska spółka WZM oraz amerykańska firma GDLS. Umowa zakłada między innymi wspólną budowę zdolności do obsług, napraw i remontów czołgów Abrams, dostaw części zamiennych oraz oprzyrządowania specjalistycznego, świadczenie usług szkoleniowych i zapewnienie wsparcia technicznego, a także produkcję i modernizację czołgów w oparciu o zakład WZM, jeżeli takie zapotrzebowanie wygenerują Siły Zbrojne RP.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 9/2025