Wojska rosyjskie w wojnie z Gruzją

 

 

 

Nie ulega wątpliwości, że Gruzini nie spodziewali się aż tak mocnej i szybkiej rosyjskiej interwencji, która być może po stronie rosyjskiej planowana była już dawno. Działania rosyjskie, improwizowane i nieco chaotyczne, ale przeprowadzane z dużym rozmachem, mogą świadczyć o zaskoczeniu w skali taktycznej, trudno jednak uwierzyć, że w sztabie 58. Armii nie powstały już wcześniej żadne plany interwencji w Osetii Południowej na wypadek gruzińskiej inwazji. Z jednej strony szeregowi żołnierze rosyjscy nie do końca więc wiedzieli gdzie jadą i jakie czekają ich zadania, z drugiej jednak zadziwia szybki wzrost ilości sił rosyjskich w Osetii i Abchazji ściąganych bądź drogą lotniczą bądź dalekim marszem, np. z Czeczenii. Geneza konfliktu osetyjsko-gruzińskiego sięga lat 90., ale od pierwszych dni sierpnia napięcie w rejonie szybko rosło. Rosjanie zdawali sobie oczywiście sprawę z faktu, że jest to rejon gotowy w każdej chwili „wybuchnąć”.  W lipcu 2008 r. doszło do wielkich rosyjskich manewrów na Północnym Kaukazie (8 tys. żołnierzy i 700 wozów bojowych). W manewrach niedaleko gruzińskiej granicy czynny udział wzięła m.in. 19. Dywizja Zmechanizowana z 58. Armii, która w kampanii odegrała kluczową rolę. Trudno uznać za przypadkowy także fakt, że 4 sierpnia 2008 r. kilka oddziałów 58. Armii zostało przesuniętych w rejon strategicznego tunelu Roki, łączącego Osetię Północną i Południową. Niewykluczone więc, że prezydent Michaił Saakaszwili, wkraczając nierozważnie do Osetii Płd. i licząc na łatwe zwycięstwo nad separatystami, dał Rosjanom pretekst do inwazji i późniejszej okupacji części Gruzji. Bez wątpienia Rosjanie wykorzystali okazję, aby zniszczyć armię Gruzji, jak i pokazać opinii publicznej, że Kaukaz uważają wyłącznie za własną strefę wpływów.

Północnokaukaski Okręg Wojskowy
Operacja przeciwko Gruzji przeprowadzona została siłami Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego ze sztabem w Rostowie nad Donem, a zwłaszcza oddziałami ze składu 58. Armii. Jej dowództwo zostało sformowane w latach 90. w oparciu o sztab 42. Korpusu. Jest to szczególny w Rosji okręg wojskowy, gdyż realizuje zadania bojowe na „wybuchowym” terenie Kaukazu. Podporządkowana jest mu operacyjnie także Grupa Wojsk Rosyjskich na Zakaukaziu. Szacunkowo w 2008 r. nieco ponad połowa żołnierzy tego okręgu była na tzw. kontrakcie (55 tys. ze 102 tys.). Wyposażenie wojskowe było i jest nadal stosunkowo mało zaawansowane, wiele pododdziałów piechoty zmechanizowanej dysponuje starymi bwp BMP-1, a tylko niektóre transporterami BTR-80. Okręg dysponuje na Kaukazie wieloma bazami o skomplikowanym statusie, a oddziały kontyngentu pokojowego pełnią tam misje pokojowe (rozjemcze), których geneza sięga początku lat 90.

Przed wybuchem konfliktu na granicy osetyjsko-gruzińskiej stacjonowały trzy bataliony o statusie wojsk pokojowych (rozjemczych): rosyjski, gruziński oraz osetyjski. Dużo większe były natomiast siły rosyjskie tzw. kontyngentu pokojowego w Abchazji, które obliczano przed konfliktem na ok. 2,5 tys. „mirotworców”. W skład Północnokaukaskiego OW wchodzą znaczne siły lądowe, które przewyższają całe Siły Zbrojne Gruzji. Jeśli chodzi o związki taktyczne szczebla dywizyjnego są to 3 dywizje zmechanizowane i 1 powietrznodesantowa:

• 19. DZmech

• 20. Gwardyjska DZmech

• 42. DZmech

• 7. DPDes.

Część tych związków taktycznych brała udział w operacjach w Czeczenii i wykonują tam teraz zadania okupacyjne (42. DZmech). Wiele jednostek poniosło w wojnach czeczeńskich znaczne straty w ludziach i sprzęcie. Bezpośrednią interwencję w Osetii Płd. – Gruzji wykonywano wzmocnionymi siłami 58. Armii, której sztab znajduje się we Władykałkazie. Jej dowódcą jest generał lejtnant Anatolij Chruliew, który został ranny w zasadzce zorganizowanej 9 sierpnia. Ogółem w wojskach lądowych i powietrznodesantowych było to ok. 102 tys. żołnierzy, 600 czołgów, 1900 bwp i transporterów opancerzonych, 1700 systemów artyleryjskich (liczby te podawane są różnie zapewne w zależności od roku). Trzonem wojsk inwazyjnych 58. Armii były oddziały ze składu 19. DZmech (pułki 429., 503., 693.) oraz oddziały wzmocnienia i samodzielne, na bazie których formowano taktyczne grupy bojowe. Z Czeczenii przerzucono także pododdziały 42. DZmech (m. in. z 71. pułku z Chankały). Uzbrojenie Północnokaukaskiego OW to generalnie sprzęt starszych generacji. Podstawowym sprzętem pancernym są czołgi T-72 (chociaż w konflikcie Rosjanie używali także starszych typów, np. T-62), bojowe wozy piechoty BMP-1 i BMP-2, bojowe wozy rozpoznawcze BRM-1K, transportery opancerzone BTR-80 i starsze, duże ilości ciągników gąsienicowych MT-LB, artyleria samobieżna starszych typów (2S3 Akacja) oraz holowana, wyrzutnie rakietowe BM-22 Uragan i BM-21 Grad. Sprzęt pancerny jest już generalnie dość zużyty, co zresztą odnosi się do całego parku pancernego SZ FR – wielewozów bojowych, które użyto w wojnie miało przekroczone resursy i sprawiało kłopoty techniczne. Nie jest tajemnicą, że rosyjskie siły lądowe „starzeją się” nieustannie, a zamówienia nowych typów wozów bojowych (T-90, BMP-3, BMD-4) są wciąż niewielkie. W wojskach pancernych „drugorzędnych” OW nie ma czołgów i bwp nowszych typów jak T-72, T-80, czy BMP-2. Silnymi jednostkami pozadywizyjnymi w okręgu są samodzielne brygady, tak jak np. 136. Samodzielna Brygada Zmechanizowana (pułki 696., 697., 698.). Liczy ona ok. 5 tys. ludzi, a jej uzbrojenie pancerne to m. in.: 32 T-72, 12 BMP-2, 100 BMP-1, 14 BRM-1K, 16 BTR-80 i 54 MT-LB. Brygada walczyła na pierwszej linii frontu w Czeczeni (1995-1996), potem w Dagestanie (1999-2000). Według źródeł rosyjskich walki w Czeczenii kosztowały ją ok. 30 zabitych i zaginionych. Walczyła w wielu krwawych bitwach wojen czeczeńskich: Wiedeno, Pierwomajskoje, Bamut, Grozny itd. Podobne tradycje bojowe z lat 90. mają także inne oddziały Północnokaukaskiego OW, przykładowo 131. BZmech z Majkopu została rozbita w Groznym (1994/1995). Walki w Czeczenii ma za sobą wiele oddziałów Północnokaukaskiego OW.Charakterystyczne dla konfliktów kaukaskich jest wspieranie wojsk Północnokaukaskiego OW oddziałami specjalnymi lub powietrznodesantowymi. W trakcie konfliktu z Gruzją do Abchazji wysłano za spadochroniarzami z 76. DPDes (pskowskiej) kolejne pododdziały spadochronowe z 98. DPDes oraz pododdziały Specnazu. Do używania wojsk powietrznodesantowych i specjalnych, przede wszystkim z Moskiewskiego OW, w operacjach na Kaukazie mogliśmy się już przyzwyczaić. Stosunkowo niska wartość bojowa lokalnych związków taktycznych wymuszała używanie w działaniach bojowych w Czeczenii jednostek uznawanych powszechnie za elitarne, chociaż nie zawsze spełniały one postawione zadania i ta „elitarność” może się odnosić raczej do warunków rosyjskich niż ogólnoświatowych. W Osetii Południowej ciężar walk spadał głównie na barki wojsk pancernych i zmechanizowanych, a jedyną jednostką Specnazu na tym froncie była kompania batalionu Wostok, która także miała charakter zmechanizowanej jednostki frontowej, natomiast „desantników” wprowadzono na front abchaski. Spadochroniarze i oddziały Specnazu także na tym froncie działały raczej jako wojska zmechanizowane – użyto całej gamy pojazdów wojsk powietrznodesantowych: BMD-1, BMD-2, BTR-D, moździerzy 2S9 Nona. Spadochroniarze dość szybko znaleźli się w Abchazji, a po załamaniu się tego frontu, niszczyli później infrastrukturę portu w Poti. Misje rozpoznawcze dla wojsk powietrznodesantowych pełnił 45. pułk specjalny z Moskwy. Jest to jednostka Specnazu podporządkowana wojskom powietrznodesantowym (WDW). Pod dowództwem 58. Armii znalazły się dwie doborowe jednostki sił specjalnych rosyjskiego wywiadu wojskowego (GRU) – bataliony Wostok i Zapad przerzucone z Czeczenii. Oba bataliony składają się z Czeczenów wiernych Kremlowi oraz Rosjan i walczyły pod flagami czeczeńską,rosyjską i osetyńską. Kompania batalionu Wostok walczyła w Osetii Płd. i stoczyła 11 sierpnia ciężki bój o wioskę Zemo Nikozi, natomiast kompania batalionu Zapad została przerzucona 10 sierpnia do wąwozu Kodori na froncie abchaskim. Są także doniesienia, że wraz z aktywną blokadą wybrzeża morskiego przez Flotę Czarnomorską, do Abchazji przerzucono 810. pułk piechoty morskiej z Sewastopola.

W skład Północnokaukaskiego OW wchodzi także lotnictwo frontowe z 4. Armii Lotniczej w składzie którego znajdują się: korpus lotnictwa myśliwskiego (MiG-29 i Su-27), dywizja lotnictwa szturmowego (Su-25 i L-39), dywizja bombowców (Su-24) i pułk rozpoznawczy (Su-24). Łącznie pod dowództwem 4. Armii Lotniczej znajduje się ok. 460 samolotów, 50 śmigłowców (Mi-6, Mi-8, Mi-24, Mi-26) i 125 rakietowych zestawów plot. Zwraca uwagę fakt, że brak w składzie 4. Armii Lotniczej samolotów i śmigłowców nowszych generacji. W razie potrzeby lotnictwo frontowe może zostać wsparte przez inne jednostki lotnicze np. transportowe.