Wojska Samochodowe II RP w latach 1918–1921
Wojska Samochodowe II RP w latach 1918–1921
Trzy pierwsze lata, od pamiętnego 11 listopada 1918 r., były czasem tworzenia się dosłownie wszystkiego w odradzającym się Wojsku Polskim. Takie formacje jak: kawaleria, piechota, saperzy czy artyleria odtwarzały się w nowych formach, powołując się jednak na tradycje tych broni, czy to z XVI, XVII, XVIII wieku czy z kolejnych walk powstańczych w okresie zaborów. Obok nich rodziły się i prężnie rozrastały także nowe wojska, będące wynikiem dynamicznego rozwoju techniki z przełomu XIX i XX wieku. Wśród tych „nowych” wiodącymi były Wojska Samochodowe.
Wiedza na temat Wojsk Samochodowych w okresie II RP jest już dziś dość spora, choć publikacje skupią się najczęściej na drugiej połowie lat dwudziestych i latach trzydziestych ubiegłego wieku, gdy zaczął powstawać i funkcjonować polski przemysł motoryzacyjny, dostarczający wojsku krajowych samochodów (osobowych i ciężarowych) o ujednoliconych w dużym stopniu konstrukcjach. Wiedza ta najrzetelniej została zawarta w książkach Janusza Magnuskiego, Jana Tarczyńskiego i Adama Jońcy oraz w licznych artykułach publikowanych w prasie fachowej przez innych autorów, badaczy poszczególnych wątków tej dziedziny.
Mało znany pozostaje natomiast do dziś okres tworzenia się Wojsk Samochodowych u ich zarania, czyli w latach 1918-1921. Pierwsza data jest oczywista, druga – lato 1921 r. – była momentem, gdy Wojsko Polskie rozpoczęło planowy proces przechodzenia do funkcjonowania w okresie pokoju. Właśnie ten moment był kluczowy dla wielu dziedzin związanych z przyszłym kształtem polskiej armii.
W omawianym okresie motoryzacja była bytem bardzo młodym. Pierwszy eksperymentalny motocykl i samochód powstał nieco ponad 30 lat wcześniej, a ich wykorzystanie gospodarcze, w tym wojskowe, miało zaledwie 10-15 lat tradycji. Był to okres pionierski, zarówno dla konstrukcji, jak i form wykorzystania. Nie było jednak najmniejszych wątpliwości na temat kierunku rozwoju. Choć od strony technicznej konstrukcje były słabe i nietrwałe, na polach walki I wojny światowej udowodniły, że w kwestii transportu przewyższają skutecznością konny transport zaprzęgowy.
Kadry dla przyszłych Wojsk Samochodowych wykuwały się w armiach zaborczych i polskich formacjach tworzonych przez zaborców w latach 1917-1918, Korpusach Polskich po stronie rosyjskiej, Polnische Wehrmacht – niemieckiej, czy istniejących od początku pierwszej wojny światowej Legionach Polskich podległych armii austriackiej.
Zalążki Wojsk Samochodowych zaczęły powstawać samorzutnie na przełomie października i listopada 1918 r. oraz w kolejnych miesiącach. W Lublinie powstał oddział samochodowy pod nazwą „Park Samochodowy WP”. W Krakowie utworzono „Zapasowy Korpus Samochodowy Okręgu Generalnego Kraków”. W Poznaniu powstał „Obóz Samochodowy”, we Lwowie „Komenda Automobilowa”, wojsko zabezpieczyło też placówkę w Łodzi. Organizacja tych pierwszych oddziałów była bardzo różna, a ich struktura niejednolita.
7 listopada 1918 r. w Ministerstwie Spraw Wojskowych powstała Sekcja Automobilowa, wcielona do III Departamentu (technicznego), której dowódcą został płk Stanisław Stawiński. Głównym i najważniejszym zadaniem tej Sekcji było wprowadzenie jednolitej organizacji w powstających oddziałach samochodowych oraz stworzenie jednostek, które mogłyby być wysłane na front. Sekcja miała bardzo szerokie kompetencje, podlegały jej bezpośrednio wszystkie oddziały samochodowe pod względem organizacyjnym, personalnym, wyszkolenia, zaopatrzenia i wykorzystania taboru samochodowego. Do najważniejszych działań Sekcji w tym okresie należało: stworzenie „Autonaczelnictw”, w każdym Wojskowym Okręgu Generalnym, w ramach których skupiały się kolumny samochodów, warsztaty, składy paliw i części zamiennych oraz szkoły kierowców i mechaników oraz otwarcie w Krakowie kursu samochodowego dla oficerów.
Pełna wersja artykułu w magazynie TWH Nr Specjalny 3/2015