Wojna powietrzna nad Ukrainą. Październik–listopad 2023 r.

Marcin Strembski

Początek października to okres, w którym uwidoczniła się utrata inicjatywy po stronie ukraińskiej. Co prawda tempo natarcia na strategicznym dla Kijowa kierunku zaporoskim wyraźnie wyhamowało już znacznie wcześniej, bo w początkach września, ale jesienią w praktyce zaniechano prób kontynuowania szeroko zakrojonych akcji w celu zasadniczej zmiany sytuacji operacyjnej. Za symboliczny koniec ukraińskiej kontrofensywy można uznać opublikowany 1 listopada w magazynie „The Economist” esej gen. Walerego Załużnego, w którym tłumaczy przyczyny niepowodzenia operacji. Wymienia staranne przygotowanie przez przeciwnika linii obronnych, wyjątkową odporność Rosji na ponoszenie niewspółmiernie wysokich strat oraz brak wystarczającej pomocy sprzętowej ze strony Zachodu. Jakby potwierdzając te słowa, Rosjanie wzmogli ataki na kierunku kupiańskim i donieckim. Szczególnie ciężkie walki toczono pod Awdijiwką, gdzie rosyjskie wojska powoli uzyskały niewielkie zdobycze terenowe, lecz za cenę olbrzymich strat w ludziach i sprzęcie. Intensywne walki w obronie wyczerpują jednak również ukraińskie jednostki.

1 października

Według komunikatu Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Ukrainy (SG SZU) jednostki Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej (SZ FR) odpaliły w ciągu doby 10 pocisków rakietowych dalekiego zasięgu i przeprowadził 89 ataków z powietrza przy użyciu broni lotniczej oraz jednorazowych dronów szturmowych. W szczególności przed świtem 1 października Federacja Rosyjska uderzyła na Ukrainę za pomocą około 30 Szahidów-136/131, które nadlatywały różnymi drogami z południa, południowego wschodu i północy. Oddziały ukraińskiej obrony przeciwlotniczej (OPL) zameldowały zniszczenie 16 wrogich BSP.

SZ FR ogłosiły zniszczenie należącej do SZU kontrbateryjnej stacji radarowej AN/TPQ-48, a operatorzy rosyjskich systemów OPL (obsługujący systemy rakietowe, artyleryjskie i stacje walki radioelektronicznej) zgłosili przechwycenie dwóch rakiet systemu HIMARS, dwóch operacyjno-taktycznych pocisków rakietowych i 45 BSP.

2 października

W informacji SG SZU odnotowano, że wojska rosyjskie wystrzeliły ogółem osiem pocisków dalekiego zasięgu i przeprowadziły 47 ataków z powietrza. Między innymi z południowego wschodu nad Ukrainę wleciało siedem dronów szturmowych Szahid-136/131, z których ukraińska OPL zniszczyła cztery.

Ukraińskie lotnictwo dokonało 11 ataków na rejony koncentracji rosyjskich wojsk oraz jeden na rakietowy system plot. Jednostki wojsk rakietowych ostrzelały natomiast dwa stanowiska systemów walki radioelektronicznej (WRE).

Według Ministerstwa Obrony FR w rejonie osady Burlatskoje w obwodzie donieckim trafiono w stanowisko ukraińskiego plot. systemu Buk. Rosyjskie systemy OPL miały przechwycić dwie rakiety systemu HIMARS i 58 BSP.

3 października

Federacja Rosyjska wystrzeliła przeciwko Ukrainie pojedynczy pocisk manewrujący Iskander-K oraz 31 Szahidów-136/131. Ukraińska OPL zniszczyła Iskandera i 29 BSP. Ogółem Rosja przeprowadziła pięć ataków z użyciem pocisków dalekiego zasięgu i 108 lotniczych.

Ukraińskie lotnictwo przeprowadziło 14 ataków na rejony koncentracji rosyjskiego personelu i sprzętu oraz sześć na systemy OPL.

Według Rosjan w rejonie wsi Szyjkowka w obwodzie charkowskim zniszczono radar AN/TPQ-37, a w rejonie osady Kriniczki w obwodzie mikołajowskim stację radarową P-18 do wykrywania i śledzenia celów powietrznych. Pilot rosyjskich Sił Powietrzno-Kosmicznych (WKS) zgłosił zestrzelenie ukraińskiego MiG-a-29 w pobliżu wsi Sołdatskoje w obwodzie dniepropetrowskim. Rosyjskie systemy OPL i WRE miały przechwycić dwa pociski przeciwokrętowe Neptun, lotniczą bombę szybującą JDAM, siedem rakiet systemów HIMARS i Grad oraz 74 BSP.

W nocy na okupowanym terytorium obwodu donieckiego, na odcinku kolejowym Jenakijewo-Wuhlegorsk, pociąg towarowy zmiażdżył zmierzający na front rosyjski system obrony powietrznej Strzała-10. W wyniku uderzenia w przewożącą wojskowy pojazd lawetę samochodową zginęło trzech rosyjskich żołnierzy, a dwóch odniosło rany. Uszkodzeniu uległa również lokomotywa, która na skutek kolizji wykoleiła się.

4 października

Rosjanie przeprowadzili pięć ataków rakietowych i 60 lotniczych.

Lotnictwo ukraińskie dokonało 12 ataków na rejony koncentracji wojsk rosyjskich.

Rosyjskie systemy OPL miały przechwycić bombę kierowaną JDAM, osiem rakiet systemu HIMARS i 27 BSP. Piloci lotnictwa Floty Czarnomorskiej FR zgłosili zniszczenie na morzu dwóch ukraińskich jednostek pływających wraz z grupą 13 dywersantów, których zadaniem było dokonanie lądowania na wybrzeżu okupowanego Krymu.

5 października

W nocy Rosjanie zaatakowali Ukrainę przy użyciu 29 Szahidów-136/131, z których 24 zostały zniszczone przez ukraińską OPL. Ponadto przeprowadzili atak rakietowy na obiekt cywilny we wsi Groza pod Kupiańskiem w obwodzie charkowskim. Według wstępnych danych w jego wyniku zginęło ponad 50 cywilów. Ogółem agresor przeprowadził trzy ataki rakietowe i 65 lotniczych.

Ukraińskie lotnictwo dokonało 12 ataków na rejony koncentracji wojsk oraz siedem na systemy OPL. Jednostki wojsk rakietowych uderzyły w węzeł komunikacyjny, plot. zestaw rakietowy, stację radarową i stację WRE.

6 października

Wojska rosyjskie przeprowadziły kolejny atak rakietowy na obiekty w centralnej części Charkowa. W jego wyniku zginęły dwie osoby, a 30 zostało rannych. Uszkodzonych zostało 61 budynków mieszkalnych, 17 domów prywatnych oraz 10 obiektów socjalno-gospodarczych. Wojska rosyjskie wystrzeliły trzy pociski rakietowe i przeprowadziły 67 nalotów lotniczych. Według MO FR celami były m.in. magazyny broni lotniczej w rejonie wsi Dubiewka w obwodzie czerkaskim oraz składy paliwa na lotniskach Ozernoje koło Żytomierza i Mirhorod w obwodzie połtawskim.

Ukraińskie lotnictwo dokonało 13 nalotów na rejony koncentracji personelu i sprzętu oraz trzy na systemy OPL. Jednostki wojsk rakietowych uderzyły w kolejny rosyjski system OPL oraz stację WRE.

Rosyjskie systemy OPL miały zestrzelić w pobliżu wsi Preobrażenka w obwodzie zaporoskim ukraiński samolot szturmowy Su-25. Poza tym na konto rosyjskich przeciwlotników zapisano przechwycenie siedmiu rakiet systemu HIMARS, czterech pocisków przeciwradarowych HARM i 38 BSP.

Prawdopodobnie w okolicy Nikolskiego w rejonie Mariupola w obwodzie donieckim rosyjska OPL zestrzeliła jednomiejscowy samolot bojowy, który – sądząc po położeniu linii frontu – mógł należeć do WKS. Pilot bezpiecznie katapultował się. Miejsce upadku maszyny zarejestrowano z daleka, więc dokładna identyfikacja typu i przynależności samolotu nie jest obecnie możliwa.

W posumowania okresu od 29 września do 6 października MO FR stwierdziło, że rosyjskie wojska przeprowadziły 14 zmasowanych ataków przy użyciu broni precyzyjnej dalekiego zasięgu oraz uderzeniowych BSP na ukraińskie obiekty infrastruktury wojskowej. Celami uderzeń były magazyny amunicji, broni rakietowej i artyleryjskiej oraz sprzętu wojskowo-technicznego, warsztaty produkcyjne przedsiębiorstw produkujących broń i sprzęt wojskowy, a także punkty zakwaterowania ukraińskiego personelu wojskowego i zagranicznych ochotników. W wyniku ataków miały zostać zniszczone m.in. linia montażu szturmowo-rozpoznawczych BSP Punisher i Fury, magazyny do przechowywania rakiet systemu HIMARS, lotniczych pocisków manewrujących Storm Shadow/SCALP oraz komponentów do produkcji materiałów wybuchowych.

7 października

Siły FR przyprowadziły atak rakietowy na obiekty cywilne w osadach Czarnomorsk w obwodzie odeskim, Mirhorod w obwodzie połtawskim i Peresiczne w obwodzie charkowskim. Zniszczeniu uległy portowy magazyn zbożowy, budynki ośrodka wypoczynkowego, mieszkalne i szkoła zawodowa. Ogółem Rosjanie odpalili osiem pocisków rakietowych i przeprowadzili 34 ataki powietrzne.

Ukraińskie lotnictwo dokonało ośmiu ataków na rejony koncentracji sił rosyjskich oraz pięciu na systemy OPL. Ukraińscy przeciwlotnicy poinformowali o strąceniu czterech rozpoznawczych BSP szczebla operacyjno-taktycznego. Jednostki wojsk rakietowych uderzyły w stację WRE.

W specjalnym komunikacie wywiad MO Ukrainy ogłosił, że przeprowadzono udany atak rakietowy na rosyjski tajny obiekt położony w pobliżu miasta Dżankoj na Krymie, należący do rosyjskiego GRU. Cel ataku był zamaskowany jako gospodarstwo rolne ośrodek szkoleniowy i kwaterunkowy dla żołnierzy sił specjalnych przed przerzutem na zadania bojowe wykonywane w obwodach chersońskim i zaporoskim. Atak miał zostać przeprowadzony za pomocą zmodyfikowanego pocisku ziemia-powietrze zestawu plot. S-200 (pewną liczbę takich pocisków przekazała Polska). Według nieoficjalnych doniesień pochodzących ze strony rosyjskiej, pocisk trafił w budynek w porze kolacji, w wyniku czego zginęło co najmniej 21, a rannych zostało 16 funkcjonariuszy GRU.

SZ FR ogłosiły zniszczenie dwóch ukraińskich radarów AN/TPQ-50 oraz wyrzutni taktycznego systemu rakietowego Toczka-U (rejon wsi Peresiczne w obwodzie charkowskim). Z kolei w obwodzie mikołajowskim miało dojść do zniszczenia wyrzutni systemu plot. S-300 (okolice wsi Sokołowka) i trafienia w stację radarową do wykrywania celów na małej wysokości ST-68U (wieś Małowarwarowka). Rosyjskie systemy OPL przechwyciły podobno trzy rakiety balistyczne systemu Toczka-U i dwie użyte w trybie ziemia-ziemia rakiety systemu plot. S-200 oraz 25 BSP.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 12/2023