Wojna indyjsko-pakistańska 1965 r. w powietrzu

SZYMON TETERA

Wojna indyjsko-pakistańska

1965 r. w powietrzu

We wrześniu 1965 r. miała miejsce krótka wojna indyjsko-pakistańska, w trakcie której doszło do starć sił powietrznych obu państw. Nietypowo jak na konflikt doby zimnej wojny, po obu stronach walczyły samoloty zbudowane w krajach zachodnich – lotnictwo indyjskie używało bowiem maszyn produkcji brytyjskiej i francuskiej, po stronie Pakistanu zaś latały samoloty amerykańskie.

Kiedy po drugiej wojnie światowej rozpadło się Imperium Brytyjskie, w 1947 r. Indie Brytyjskie zostały podzielone na muzułmański Pakistan oraz hinduistyczne Indie. Kością niezgody między tymi państwami był region Kaszmiru, zamieszkany w większości przez muzułmanów, którego maharadża był jednak Hindusem. Choć początkowo ustalono, że księstwo pozostanie na pewien czas niezależne, napływ muzułmańskich bojówek spowodował, że maharadża podpisał akcesję do Indii. W rezultacie prób wyparcia owych grup zbrojnych z terytorium księstwa przez armię indyjską, w kwietniu 1948 r. do walk włączyła się regularna armia pakistańska. Wojna została zakończona 1 stycznia 1949 r. porozumieniem, na mocy którego północna część księstwa została włączona do Pakistanu, południowa zaś do Indii. Rywalizacja między oboma krajami spowodowała rozbudowę sił zbrojnych, w tym lotnictwa.

INDYJSKIE SIŁY POWIETRZNE
W pierwszych latach istnienia Indyjskich Sił Powietrznych (Indian Air Force, IAF) podstawą ich wyposażenia były tłokowe samoloty myśliwskie Hawker Tempest Mk II, których do Indii dostarczono 233 egzemplarze. Obok nich używano 70 samolotów Supermarine Spitfire Mk XIV oraz 40 Mk XVIII i 25 Mk XIX. Lotnictwo indyjskie przejęło też zeskładowane przez brytyjski RAF w bazie Kanpur 42 czterosilnikowe bombowce Consolidated Liberator, które odremontowano w zakładach HAL (Hindustan Aeronautics Limited).

W wojnie o Kaszmir 1948 r. uczestniczyły trzy dywizjony (7., 8. i 10. Sqn) na Tempestach oraz 12. Sqn wyposażony w samoloty transportowe Douglas Dakota. W czasie konfliktu stracono co najmniej 12 Tempestów, 2 Spitfire’y, 2 Dakoty oraz Harvarda.

Pierwszymi odrzutowymi myśliwcami IAF były de Havilland Vampire. Były to równocześnie pierwsze maszyny o napędzie odrzutowym, jakie trafiły do wyposażenia państwa azjatyckiego. W 1948 r. podpisano kontrakt na zakup 286 takich samolotów w myśliwsko-bombowej wersji FB.52, z tego 39 zostało zbudowanych w Wielkiej Brytanii (dostawy od 1950 r.), a pozostałe na licencji w zakładach HAL, które pierwsze maszyny oddały do użytku w 1952 r. Wcześniej, bo 1948 r., Brytyjczycy przekazali w celach informacyjnych trzy maszyny w wersji myśliwskiej F.3. W celu zapewnienia szkolenia dodatkowo zakupiono w Wielkiej Brytanii 43 samoloty w wersji szkolnej T.55, natomiast zakłady HAL zbudowały 60 kolejnych. Dodatkowo w latach 1957–1958 od Indonezji odkupiono osiem maszyn T.55, a od Wielkiej Brytanii 10. W lipcu 1963 r. zaś nabyto od RAF siedem szkolnych T.11. Co najmniej pięć Vampire’ów T.55 przebudowano na wersję rozpoznawcza PR.55. W 1954 r. od RAF odkupiono też 18 samolotów w wersji myśliwca nocnego NF.10 (oznaczenie eksportowe NF.54), do których w 1957 r. dołączyło kolejnych 12 maszyn.

W czerwcu 1953 r. we Francji zakupiono 71 samolotów myśliwskich Dassault Ouragan, które dostarczono do wiosny następnego roku. W 1957 r. dokupiono 33 używane samoloty tego typu. Pierwszymi skośnoskrzydłymi myśliwcami IAF były wprowadzone do służby w 1954 r. Dassault Mystere IVA, których zakupiono 110 sztuk. W 1965 r. oba typy myśliwców produkcji francuskiej były przeznaczone do wykonywania uderzeń na cele naziemne, przy czym pięć dywizjonów (w tym 32. Sqn, który nie osiągnął gotowości bojowej) na samolotach Mystere IV stacjonowało przy granicy z Pakistanem, natomiast wszystkie trzy dywizjony Ouraganów rozlokowano przy granicy w Chinami.

W 1959 r. lotnictwo Indyjskich Sił Morskich nabyło 14 nowych samolotów myśliwsko- -bombowych Armstrong-Whitworth Sea Hawk F(GA)6, jednak zanim doszło do realizacji tego kontraktu, w dwóch partiach nabyto 16 maszyn uprzednio używanych przez brytyjskie lotnictwo morskie (Fleet Air Arm, FAA). W latach 1963–1965 zakupiono kolejnych 16 samolotów używanych wcześniej w FAA, bezpośrednio zaś przed wybuchem wojny z Pakistanem w 1965 r. zamówiono 28 maszyn używanych uprzednio przez zachodnioniemieckie lotnictwo morskie (10 Mk 100 i 18 Mk101).

W 1957 r. Hindusi zamówili 160 samolotów myśliwskich Hawker Hunter F.6. 138 z nich zbudowano pod eksportowym oznaczeniem F.56, pozostałe zaś 22 egzemplarze wykonano w szkolnej wersji T.66.

W 1957 r. Indie zakupiły w celu zastąpienia wysłużonych Liberatorów 65 odrzutowych samolotów bombowych English Electric Canberra. Na pierwotne zamówienie składało się 58 bombowców Canberra B(I).58, 8 samolotów rozpoznawczych PR.57 i 7 szkolnych T.4. W latach 1963–1964 dokupiono jeszcze sześć maszyn w wersji B(I).58, jednego T.54 i dwa PR.57. W Canberry wyposażono trzy dywizjony bombowe, (5., 16. i 35. Sqn), dywizjon rozpoznawczy (106. Sqn) oraz jednostkę szkolną JBCU (Jet Bomber Conversion Unit).

Zakupem o dużym znaczeniu dla indyjskiego przemysłu lotniczego było nabycie w 1956 r. licencji na produkcję lekkich samolotów myśliwskich Folland Gnat Mk 1. 21 takich samolotów zbudowano dla Indii w Wielkiej Brytanii, a kolejnych 20 zmontowano w zakładach HAL z dostarczonych części. W 1962 r. ruszyła samodzielna produkcja maszyn tego typu, która trwała do 1974 r. i zakończyła się zbudowaniem 195 samolotów od podstaw wykonanych w Indiach. Później podjęto produkcję wersji rozwojowej tej maszyny, HAL Ajeet zbudowanej w 89 egzemplarzach, z tego 10 powstało na bazie przebudowanych Gnatów.

Na początku lat sześćdziesiątych Dowództwo Indyjskich Sił Powietrznych zaczęło się rozglądać za samolotem, który mógłby się przeciwstawić pakistańskim dwumachowym myśliwcom Lockheed F-104 Starfighter, a jednocześnie jego producent udzieliłby licencji na produkcję maszyny w Indiach. Wybór początkowo padł na francuskiego Dassault Mirage III, ale wobec niemożności pozyskania licencji oraz potrzeby zdobycia politycznej zgody w Stanach Zjednoczonych na pozyskanie F-104, zdecydowano się na przyjęcie oferty sowieckiej na budowę samolotów myśliwskich Mikojan MiG-21. Choć Amerykanie w ostatniej chwili zaproponowali myśliwce Northrop F-5 Freedom Fighter, ich oferta została odrzucona i w sierpniu 1962 r. podpisano porozumienie z ZSRR. Pierwszą jednostką IAF wyposażoną w sowieckie maszyny stał się 28. Sqn, który otrzymał sześć myśliwców MiG-21F-13, jednakże 21 grudnia 1963 r. dwa z nich utracono w zderzeniu ze sobą. W marcu 1965 r. dywizjon otrzymał sześć myśliwców MiG-21FL, wyposażonych w celownik radiolokacyjny.

W 1965 r. IAF dysponowały sześcioma dywizjonami na Hunterach, pięcioma na Mystere, pięcioma na Gnatach, pięcioma (w tym jednym rozpoznawczym i jednym szkolnym) na Canberrach, sześcioma (w tym dwa połączone w jeden i dwa rozpoznawcze) na Vampire’ach, trzema na Ouraganach i jednym na MiG-21. Na stanie tych jednostek było 460 samolotów bojowych, w tym: 108 Hunterów, 80 Mystere, 80 Gnat, 70 Canberra, 64 Vampire, 48 Ouragan i 10 MiG-21.

Lotnictwo transportowe posiadało trzy dywizjony wyposażone w samoloty Fairchild C-82 Packet, trzy na Douglas C-47 Dakota, dwa na Antonow An-12, dwa na de Havilland Canada DHC-3 Otter i po jednym na DHC-4 Caribou, Lockheed Super Constellation i Iljuszyn Ił-14. Ponadto istniało pięć dywizjonów śmigłowców, z których cztery dysponowały śmigłowcami Mil Mi-4, jeden zaś Aérospatiale Alouette III.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia Spec 5/2014