Wojna indyjsko-pakistańska 1971 r. w powietrzu

SZYMON TETERA

W 1971 r. doszło do dwutygodniowej wojny między Indiami a Pakistanem, w wyniku której niepodległość uzyskał Bangladesz, którego terytorium dotychczas stanowiło wschodnią część Pakistanu. Tak jak w wojnie 1965 r. dużą rolę w działaniach zbrojnych odegrało lotnictwo obu państw. W czasie sześcioletniego okresu międzywojennego, na stan intensywnie modernizowanych sił powietrznych obu państw trafiło wiele samolotów nowych typów, w znaczący sposób zmieniając ich oblicze.

INDYJSKIE SIŁY POWIETRZNE

W celu uzupełnienia floty eksploatowanych już typów samolotów produkcji zachodniej, w okresie międzywojennym Indie zakupiły pewną ilość maszyn używanych poprzednio w innych krajach.

W ramach uzupełnienia stanu samolotów myśliwskich Hunter dokupiono dziewięć maszyn używanych wcześniej przez lotnictwo belgijskie i holenderskie. Indyjskie lotnictwo otrzymało także 22 nowe samoloty szkolno-treningowe Hunter T.66 oraz 12 używanych uprzednio przez Holendrów i pięć z RAF.

W lipcu 1968 r. dostarczono do Indii jedną Canberrę T.54 przebudowaną z używanego uprzednio przez RAF egzemplarza wersji T.4, jednak dostawa dwóch kolejnych podobnych samolotów została wstrzymana na skutek nałożonego przez brytyjski rząd embarga. Pod koniec 1970 r. rozpoczęła się realizacja zamówienia na 10 (początkowo zamówiono 12) samolotów Canberra B(I).66 i dwa PR.67, przy czym wszystkie te maszyny były wyremontowanymi i przebudowanymi samolotami wcześniej używanymi przez RAF. Równocześnie w Nowej Zelandii zakupiono osiem samolotów w wersji B(I).8 i dwa w odmianie T(I).13. W 1975 r. Indyjskie Siły Powietrzne (IAF) otrzymały z Wielkiej Brytanii jeszcze sześć używanych maszyn w odmianie T.4.

Rozwój IAF w tym czasie był jednak przede wszystkim związany z kontraktem podpisanym z ZSRR, a dotyczącym pozyskania dużej ilości nowoczesnych samolotów myśliwskich. Pierwszych 6 myśliwców MiG-21FL (typ 76FL) przybyło do Indii w marcu 1965 r. Kolejne dała licencyjna produkcja uruchomiona w zakładach HAL. Były to zmodernizowane MiG-21FL (typ 77) wyposażone w radar R2L i dysponujące możliwością przenoszenia zasobnika artyleryjskiego GP-9 z działkiem GSz-23 kalibru 23 mm, na centralnym podwieszeniu podkadłubowym (kosztem dodatkowego zbiornika paliwa). Ponadto wyróżniał je zasobnik spadochronu hamującego, przeniesiony w podstawę usterzenia pionowego. Pierwszego MiG-21FL z zakładów HAL dostarczono IAF na początku 1967 r. Indyjskie lotnictwo otrzymało 195 takich myśliwców. Dodatkowo do 1971 r. z ZSRR sprowadzono 40 dwumiejscowych szkolno-treningowych samolotów MiG-21U. Pod koniec 1971 r. IAF miały w ośmiu dywizjonach około 150 myśliwców MiG-21FL.

Drugą radziecką maszyną, która znacznie podniosła siłę IAF, były samoloty myśliwsko- -bombowe Su-7BMK, których dostawy rozpoczęły się w 1968 r. Początkowo kontrakt przewidywał dostarczenie 90 egzemplarzy za 100 mln dolarów, ale ostatecznie pozyskano 152 egzemplarze Su-7BMK, w tym 12 dwumiejscowych samolotów szkolno-treningowych Su-7UMK. W maszyny te wyposażono sześć dywizjonów myśliwsko- bombowych. Jako pierwsze, odpowiednio w lipcu i sierpniu 1968 r. na Su-7BMK przezbroiły się używające dotychczas samolotów Vampire dywizjony 101. i 221.

Cały czas trwała w zakładach HAL licencyjna produkcja lekkich myśliwców Gnat, w które pod koniec 1971 r. było wyposażone osiem dywizjonów, z 144 takimi maszynami.

Obok uruchomienia licencyjnej produkcji odrzutowych samolotów bojowych ambicją zakładów HAL było także opracowanie własnej konstrukcji tego typu. W tym celu zatrudniono znanego niemieckiego konstruktora inż. Kurta Tanka. Zadaniem jego zespołu było skonstruowanie maszyny osiągającej prędkość Ma=2, zdolnej do wykonywania zadań myśliwskich i uderzeniowych. Otrzymała ona oznaczenie HF-24 i miała być napędzana projektowanymi w Wielkiej Brytanii silnikami Orpheus 12-SR o ciągu maksymalnym 3800 kG i 5000 kG z dopalaniem. W fazie rozwojowej użyto jednak słabszych silników Orpheus 703 o ciągu 2200 kG, napędzających samoloty Gnat. Jako że Brytyjczycy zrezygnowali z rozwoju 12-SR, a poszukiwanie alternatywnej jednostki napędowej zakończyło się niepowodzeniem, ostatecznie to znacznie słabsze silniki Orpheus 703 miały stanowić napęd HF-24. Ponieważ z nimi samolot ledwo przekraczał prędkość dźwięku, zrezygnowano z funkcji myśliwskich maszyny, eliminując z jej wyposażenia radar i kierowane pociski rakietowe „powietrze-powietrze”. Pierwszy prototyp HF-24 oblatano 17 czerwca 1961 r., drugi zaś w październiku następnego roku. Od marca 1963 r. zbudowano 18 maszyn przedseryjnych HF-24 Mk 1, a od listopada 1967 r. ruszyła pełnoskalowa produkcja seryjna tego wariantu. W 1970 r. oblatano dwa prototypy dwumiejscowej wersji szkolno-bojowej oznaczonej HF-24 Mk 1T, zbudowanej łącznie w 16 egzemplarzach. Do czasu wybuchu wojny dostarczono około 50 samolotów HF-24, z tego 26 egzemplarzy znajdowało się w dwóch dywizjonach bojowych – 10. i 221. Do 1977 r. zbudowano 147 takich maszyn.

W 1971 r. IAF posiadały także służący do rozpoznania nad otwartymi akwenami morskimi dywizjon samolotów L-1049 Super Constellation. Lotnictwo transportowe zaś dysponowało 55 samolotami Dakota, 60 C-119, 30 An-12, 20 Ił-14, 25 Otter, 12 HS-748 i 15 Caribou. Flota śmigłowców składała się z 150 Alouette II, 80 Mi-4, 10 Bell 47 i kilku nowo dostarczonych Mi-8.

Indyjska marynarka wojenna dysponowała lotniskowcem Vikrant, na którym stacjonowały dwa dywizjony: 300. Sqn wyposażony w samoloty myśliwsko-bombowe Sea Hawk oraz 310. Sqn wyposażony w samoloty zwalczania okrętów podwodnych Alize.

PAKISTAŃSKIE SIŁY POWIETRZNE

Po wybuchu wojny w 1965 r., w której to Pakistan okazał się agresorem, Stany Zjednoczone nałożyły na ten kraj embargo na dostawy uzbrojenia. Decyzja ta stworzyła ogromne problemy z utrzymaniem floty samolotów Pakistańskich Sił Powietrznych (PAF), do których szybko zaczęło brakować części zamiennych. Z tego powodu w maju 1970 r. rozwiązano wyposażony w B-57 8. Sqn, którego maszyny przejął 7. Sqn. Co ciekawe, w latach 1966–69 8. Sqn używał bombowców H-5 (Ił-28), które jednak zwrócono do Chin. W przededniu wojny PAF posiadały 18 B-57 (jeden z nich niesprawny) i po jednym B-57C i RB-57F.

Z ośmiu pozostałych w służbie po wojnie 1965 r. myśliwców F-104A Starfighter dwa utracono w 1968 r. – w jednym życie stracił 15 kwietnia F/L G. U. Abasi, drugi zaś spłonął na ziemi 10 lipca. Z pozostałych maszyn w 1971 r. sprawnych było pięć, do których doliczyć należy dwa samoloty dwumiejscowe F-104B.

W związku z dobrymi stosunkami Pakistanu z Chinami, już w listopadzie 1965 r. zamówiono w tym kraju 72 myśliwce Shenyang F-6 (MiG-19). Część z nich w Pakistanie dostosowano do przenoszenia kierowanych pocisków rakietowych „powietrze-powietrze” AIM-9B Sidewinder, stanowiących uzbrojenie posiadanych myśliwców F-86 Sabre. W F-6 przezbrojono 11. Sqn oraz nowo utworzony 25. Sqn. Dodatkowo Indonezja przekazała Pakistanowi 20 myśliwców MiG-19 oryginalnej radzieckiej produkcji. W przededniu wojny w gotowości operacyjnej było 48 F-6 i MiG-19 w trzech dywizjonach.

W 1967 r. udało się zakupić od szwajcarskiego handlarza uzbrojeniem 98 eksploatowanych poprzednio przez zachodnioniemiecką Luftwaffe samolotów Sabre F.Mk.6. 48 z tych maszyn było dostosowanych do przenoszenia rakiet Sidewinder. W transakcji pośredniczył Iran, który nabyte maszyny skierował jakoby na remont do Pakistanu, który faktycznie był ich odbiorcą. Koszt tej transakcji wynosił 10 mln dolarów. 88 z tych maszyn wcielono do PAF, pozostałe zaś potraktowano jako źródło części zamiennych. Do 1971 r. utracono w czasie eksploatacji około dziesięciu samolotów Sabre F.Mk.6.

W 1971 r. na F-86F amerykańskiej produkcji latały 26. Sqn posiadający 24 takie samoloty oraz 15. Sqn z 12 maszynami. W Sabre F.Mk.6 przezbrojono natomiast bazujące w Pakistanie Zachodnim 17. (18 maszyn), 18. (24 maszyny) i 19. Sqn (16 takich maszyn i dodatkowo 8 F-86F) oraz stacjonujący w Pakistanie Wschodnim 14. Sqn, który w przededniu wojny dysponował 18 Sabre F.Mk.6.

W 1967 r. Pakistan złożył we Francji zamówienie na 18 samolotów myśliwskich Mirage IIIEP, trzy dwumiejscowe szkolno-treningowe Mirage IIIDP oraz trzy rozpoznawcze Mirage IIIRP. Wraz z uzbrojeniem i częściami zamiennymi kontrakt ten opiewał na 100 mln dolarów. Maszyny dostarczono do Pakistanu między wiosną 1968 r., a początkiem 1971 r. i wyposażono w nie 5. Sqn, który dotychczas latał na F-86F. 26 lipca 1971 r. utracono w wyniku awarii pompy paliwowej jednego Mirage IIIEP, z którego katapultował się F/L Inamul Haq Siddiqui.

W 1970 r. przy wsparciu finansowym Arabii Saudyjskiej złożono zamówienie na 28 samolotów myśliwsko-bombowych Mirage 5PA i cztery dwumiejscowe Mirage III DPA, ale realizacja tego kontraktu (powiększonego o 30 Mirage- 5PA2 i -3 oraz 2 Mirage III DPA2) rozpoczęła się dopiero w 1973 r. 

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia Nr Specjalny 1/2015