Wielozadaniowe okręty wsparcia Damena
Michał Gajzler
Podczas tegorocznej edycji targów DIMDEX, odbywających się na początku marca w stolicy Kataru, Dosze, przedstawiciele portugalskiej floty zaprezentowali nieco szerzej szczegóły projektu zakontraktowanego pod koniec 2023 roku wielozadaniowego okrętu wsparcia D. João II. Wspomniana jednostka została opracowana we współpracy z holenderską Damen Shipyards Group, która wprowadziła zresztą dwa warianty analogicznych jednostek, ochrzczonych nazwami MPSS7000 oraz MPSS9000, do swej regularnej oferty.
Do formalnego zawarcia umowy między portugalską Marynarką Wojenną (Marinha Portuguesa) oraz holenderską grupą Damen (Damen Shipyards Group) doszło 24 listopada 2023 roku. Kontrakt został podpisany przez wiceadmirała Fernando Jorge Piresa oraz dyrektora handlowego holenderskiej grupy stoczniowej Jana Wim Dekkera. Wspomniana umowa ma wartość 132 mln EUR i obejmuje stworzenie szczegółowego projektu okrętu, jego budowę i wyposażenie, a w końcu dostawę. W uroczystości towarzyszącej zawarciu umowy udział wzięli m.in. premier Portugalii António Costa, minister obrony Helena Carreiras oraz szef sztabu Marinha Portuguesa, adm. Henrique Gouveia e Melo. Ten ostatni miał być zresztą autorem koncepcji dla zakontraktowanej jednostki.
Zamówiony w ubiegłym roku okręt otrzyma imię D. João II (na cześć panującego w Portugalii w latach 1481–1495 króla Jana II, zwanego Księciem Doskonałym, zasłużonego na polu wspierania odkryć geograficznych) i numer burtowy A5209 (wczesne wizualizacje sugerowały, że może to być A888). Według ustaleń umowy nowa jednostka wejdzie do służby w pierwszej połowie 2026 roku (pierwotnie informowano o drugiej połowie tego samego roku, tak czy inaczej producent określa czas niezbędny do budowy okrętu na ok. 30 miesięcy). Uzyskanie stosunkowo krótkiego czasu od chwili zamówienia do dostawy jednostki ma być możliwe dzięki wykorzystaniu, tam gdzie to możliwe, sprawdzonych, standardowych rozwiązań, jak i komercyjnych elementów „z półki”. Takie podejście miało pozwolić również na ograniczenie kosztu budowy i zakupu nowego okrętu.
Pojedyncza jednostka określana jest mianem „wielofunkcyjnej platformy morskiej” (z portugalskiego Plataforma Naval Multifuncional) lub też inaczej według nomenklatury producenta jako Multi Purpose Support Ship (MPSS), czyli wielozadaniowy okręt wsparcia. Wiąże się to z wyjątkowo szerokim zakresem stawianych przed nią zadań. Jest ona zresztą dość nieoczywista. Przyszły D. João II ma bowiem być zdolny do realizacji zadań rozpoznawczych, prowadzenia badań oceanograficznych, monitoringu sytuacji ekologicznej oraz pogodowej, a także, w przypadku sytuacji nadzwyczajnych, realizacji misji ewakuacyjnych. Równocześnie będzie on mógł wspierać działania floty, z operacjami amfibijnymi i ewakuacyjnymi włącznie. Wymieniając zadania, które mają być wspomagane w przyszłości przez okręt wymienia się również operacje nurkowe. Ponadto wspomina się o możliwości przenoszenia bezzałogowych systemów przeciwminowych.
Znaczna część środków przeznaczonych na zakup D. João II, bo aż 94,5 mln EUR, pochodzi z europejskiego funduszu Recovery and Resilience Facility (RRF), będącego częścią NextGenerationEU, czyli europejskiego pakietu wsparcia mającego wspomagać kraje członkowskie dotknięte epidemią COVID-19. Pozostałe środki pochodzą z budżetu krajowego. Kwestie finansowe wzbudziły zresztą przy tym projekcie wiele kontrowersji, a strona portugalska przez pewien czas miała nadzieje na uzyskanie większych kwot w ramach programów pomocowych. Postępowanie zakupowe zostało rozstrzygnięte dopiero w drugim podejściu. Początkowy budżet w wysokości 94,5 mln EUR został bowiem oceniony przez potencjalnych wykonawców jako niewystarczający do budowy okrętu określonego danymi wymaganiami. Co ciekawe, również przy drugim podejściu nie obeszło się bez problemów, bowiem z dwóch ostatecznie zakwalifikowanych wykonawców, tylko jeden złożył ofertę.
Nowa portugalska jednostka została zaprojektowana zgodnie z wymaganiami przedstawionymi przez portugalską flotę, aktywnie współpracującą z Damenem w ramach prac projektowych. Okręt o długości całkowitej wynoszącej 107 m i szerokości 20 m otrzyma ciągły pokład lotniczy o długości 96 m (pierwotnie podawano 94 m). Według najnowszych wizualizacji, ma kończyć się kilkanaście metrów przed skrajem rufy, co związane jest z obecnością na rufie żurawia oraz pochylni do obsługi morskich systemów bezzałogowych etc. Na marginesie można zauważyć, że na wczesnych wizualizacjach, prezentowanych w okresie, kiedy zawierano umowę na budowę jednostki, pokład lotniczy zakończony był skocznią. Ostatecznie jednak wspomniane rozwiązanie prawdopodobnie nie zostanie zastosowane, bowiem nowsze wizualizacje są już pozbawione tego charakterystycznego rozwiązania. Przy okazji warto zaznaczyć, że D. João II różni się pod względem rozwiązań pokładu lotniczego w stosunku do bazowego projektu MPSS 7000. W tym ostatnim przypadku Damen proponuje bowiem ciągły pokład o łącznej długości 109 m, rozciągający się od dziobu do skraju rufy. Również całkowita długość kadłuba MPSS 7000 miałaby być o dwa metry dłuższa niż w przypadku D. João II. Okręt ma otrzymać także boczną rampę ro-ro, jak i zostać dostosowany do przenoszenia łodzi półsztywnych oraz desantowych. Zostanie również wyposażony w różnego rodzaju udogodnienia ułatwiające prowadzenie operacji nurkowych.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 4/2024