Ufać i sprawdzać czyli prace „Komisji Piskora”

Jędrzej Korbal

Funkcjonowanie armii w okresie pokoju wiąże się z szeregiem działań natury administracyjnej, jednym z jej wyznaczników bywa, niekiedy przesadna, biurokracja. Wraz z reformowaniem struktur, zmianami organizacyjnymi czy wprowadzaniem nowych typów sprzętu i uzbrojenia konieczne stawało się dokonywanie rozmaitych przeglądów i podsumowań. Intensywnie reformowana od początku lat trzydziestych, wyposażana m.in. w szybkobieżne czołgi TK i TKS czy czołgi lekkie Vickers i 7TP, polska broń pancerna, stała się na początku 1936 roku przedmiotem zainteresowania specjalnie utworzonego organu kontrolnego. Jego zdaniem była weryfikacja faktycznego stanu pojazdów znajdujących się na wyposażeniu młodej broni technicznej.

Generał brygady Tadeusz Piskor w październiku 1925 roku został mianowany dowódcą 28. DP w Warszawie. Niespełna rok później, 19 czerwca 1926 roku, prezydent Ignacy Mościcki mianował przywołanego oficera szefem Sztabu Generalnego WP. Generałem dywizji Tadeusz Piskor został 1 stycznia 1928 roku, a powyższą funkcję przestał pełnić niespełna trzy lata później przechodząc na stanowisko Inspektora Armii. Pełniąc powyższe stanowisko powołał do życia organ kontrolny pod nazwą Komisja Kontroli Sprzętu Pancernego i Samochodowego, częściej określany jako tzw. komisja Piskora. Wyznaczeni do prac w ramach Komisji oficerowie broni pancernych przygotowali jeden z najcenniejszych raportów opisujących stan oraz liczebność polskiej broni pancernej okresu międzywojennego. O ile informacje cząstkowe zawarte w referacie podsumowującym działania kontrolne z połowy czwartej dekady XX wieku, w szczególności liczbowe i odnoszące się do czołgów, są znane, to zarówno sam raport jak i poprzedzająca go korespondencja i działania przygotowawcze nie zostały nigdy wcześniej opisane.

Pierwsze wzmianki na temat przyczyn powołania Komisji Kontroli pojazdów mechanicznych sprzętu pancernego i samochodowego pochodzą z dokumentów Biura Organizacyjno-Administracyjnego MSWojsk. (BOA) datowanych na 28 stycznia oraz 7 i 22 lutego 1936 roku. Wytworzone w tym czasie materiały odnosiły się do potrzeby inwentaryzacji i klasyfikacji parku silnikowego, w tym czołgów, samochodów pancernych, samochodów ciężarowych i specjalnych oraz motocykli.

Mocą rozkazu gen. dyw. Felicjana Sławoja Składkowskiego kierującego BOA zarządzono inwentaryzację i klasyfikację materiału przeznaczonego i nadającego się na pokrycie zapotrzebowania mobilizacyjnego pod względem ilości, zdatności użytkowej (jakości) i miejsca przechowywania. Podmioty odpowiedzialne za ww. prace zwolniono z obowiązku ustalania wartości pieniężnej materiału podlegającego przeglądowi. Całość powyższych działań miała przebiegać pod osobistym kierownictwem i nadzorem dowódców (komendantów) jednostek administracyjnych (mobilizujących) oraz zarządców składnic według wskazówek ogólnych, które załączono do rozkazu wydanego pod koniec stycznia. Całość prac spisowych miał zostać wykonana według stanu na dzień 20 lutego 1936 roku. Następnie otrzymane wyniki należało zamieścić w specjalnych kartotekach materiałowych i odpowiednich drukach. Bezpośrednio po otrzymaniu omawianego rozkazu należało przystąpić do czynności przygotowawczych i inwentaryzacyjno-klasyfikacyjnych, aby ich efekty zamieścić na otrzymanych centralnie wzorcach dokumentów. Termin uzupełniania tabel wyznaczono na koniec lutego 1936 roku. Następnie komplety dokumentów należało przesłać bezpośrednio do BOA przez upoważnionych oficerów. Co ważne, sprawozdania przygotowywały nie tylko jednostki broni pancernych ale również bronie główne:

- piechota, termin dostarczenia dokumentów do 2 marca,

- kawaleria i artyleria, termin dostarczenia dokumentów do 3 marca,

- wszystkie pozostałe jednostki, składnice itp., termin dostarczenia dokumentów do 4 marca.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 3/2025