Siły Powietrzne Słowacji

Leszek A. Wieliczko

Siły Powietrzne Słowacji (ofic. Siły Powietrzne Sił Zbrojnych Republiki Słowackiej – Vzdušné sily Ozbrojených síl Slovenskej republiky, VzS OS SR – Slovak Air Force, SAF) są jednym z dwóch głównych komponentów słowackich sił zbrojnych obok Wojsk Lądowych (Pozemné sily OS SR). Do ich podstawowych zadań należy ochrona i obrona przestrzeni powietrznej i terytorium kraju w ramach Natowskiego Zintegrowanego Systemu Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwrakietowej (NATO Integrated Air and Missile Defence System, NATINAMDS), poszukiwanie i ratownictwo (Search and Rescue, SAR), wsparcie operacji prowadzonych przez OS SR w ramach zobowiązań sojuszniczych i międzynarodowych, wsparcie krajowego systemu zarządzania kryzysowego w zakresie likwidacji skutków katastrof i klęsk żywiołowych.

Słowacja jest członkiem NATO i Unii Europejskiej, wobec czego aktywnie uczestniczy w realizacji zapisów Artykułu 5. Traktatu Północnoatlantyckiego dotyczącego zbiorowej obrony terytorium krajów członkowskich Sojuszu oraz we wdrożeniu wytycznych europejskiej Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (Common Security and Defence Policy, CSDP). W celu wypełnienia sojuszniczych zobowiązań słowaccy żołnierze – w tym lotnicy – biorą udział w różnych operacjach międzynarodowych. W ostatnich latach były to m.in. misje Organizacji Narodów Zjednoczonych w Chorwacji (United Nations Protection Force, UNPROFOR), na Cyprze (United Nations Peacekeeping Force in Cyprus, UNFICYP) i na Bliskim Wschodzie (United Nations Truce Supervision Organization, UNTSO), misje NATO w Afganistanie (International Security Assistance Force, ISAF oraz Resolute Support) oraz misje Unii Europejskiej w Bośni i Hercegowinie (European Union Force Althea), w Gruzji (European Union Monitoring Mission, EUMM) i w Mali (European Union Training Mission, EUTM).

Zarys historii

Słowacja istniała jako samodzielne państwo w latach 1939–1945. Podczas drugiej wojny światowej była sojusznikiem Niemiec. Od 14 marca 1939 do 31 sierpnia 1944 r. miała też własne siły powietrzne (Slovenské vzdušné zbrane, SVZ), które uczestniczyły w konflikcie zbrojnym z Węgrami wiosną 1939 r., w ograniczonym zakresie w inwazji na Polskę we wrześniu 1939 r. oraz w wojnie ze Związkiem Radzieckim u boku Luftwaffe. Jesienią 1944 r. nieliczne słowackie lotnictwo wzięło udział w słowackim powstaniu narodowym. Słowaccy lotnicy walczyli z Niemcami również w składzie brytyjskich Royal Air Force na Zachodzie oraz lotnictwa radzieckiego na Wschodzie.

Nowa, demokratyczna Republika Słowacka został utworzona 1 stycznia 1993 r. w wyniku pokojowego podziału Czechosłowacji. Sformowane wówczas Lotnictwo i Obrona Powietrzna Armii Republiki Słowackiej (Letectvo a protivzdušná obrana Armády Slovenskej republiky, LaPVO ASR) przejęło część sprzętu po byłej Czechosłowacji. Były to: samoloty transportowe An-12BP (1 egz.), An-24V (2), An-26B (2), Jak-40 (1), Tu-154B-2 (1) i LET L-410MA/FG/UVP-T/S/E Turbolet (9); samoloty szkolno-treningowe Aero L-29 Delfin (16) i L-39C/MS/V/ZA Albatros (21); samoloty myśliwskie MiG-21MA/MF (49) i MiG-29A (9) oraz szkolno-bojowe MiG-21UM/US (13) i MiG-29UB (1); samoloty rozpoznawcze MiG-21R (8); szturmowe Su-22M4 (18) i Su-25K (12) oraz szkolno-bojowe Su-22UM3K (3) i Su-25UBK (1); śmigłowce transportowe Mi-17/17Z-2 (17) i Mi-8PPA/PS/T (9); lekkie śmigłowce wielozadaniowe Mi-2 (17); śmigłowce szturmowe Mi-24D/DU/V (19). Razem było to 229 statków powietrznych – 167 samolotów i 62 śmigłowce.

W ramach spłaty rosyjskiego zadłużenia na przełomie 1993 i 1994 r. Słowacja dostała z Rosji pięć MiG-ów-29A i jednego MiG-a-29UB. W połowie lat 90. zaczęto wycofywać ze służby najstarsze i najbardziej wyeksploatowane typy samolotów, przede wszystkim MiG-i-21 i L-29. W ramach drugiej transzy spłaty rosyjskiego długu pozyskano natomiast siedem MiG-ów-29A i jednego UB. Z powodu niewielkich nakładów finansowych na siły zbrojne pod koniec lat 90. nastąpił kryzys w słowackim lotnictwie. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji i zarazem redukcji stanu liczebnego 1 stycznia 2000 r. LaPVO ASR zostało przekształcone w Siły Powietrzne Armii Republiki Słowackiej (Vzdušné sily Armády Slovenskej republiky, VzS ASR). Z kolei 1 lipca 2002 r. ich nazwę zmieniono na obowiązującą do dziś.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 3/2018