Siły Powietrzne Danii

Leszek A. Wieliczko

Duńskie Siły Powietrzne zostały utworzone jako samodzielny rodzaj sił zbrojnych w 1950 r. Swój rozkwit przeżywały w latach 50. i 60., w szczytowym okresie zimnej wojny. Obecnie, po przeprowadzonych w ostatnich dekadach redukcjach, ich liczebność jest niewielka, a potencjał bojowy dość ograniczony. Od wielu lat Siły Powietrzne Danii uczestniczą w misjach zagranicznych, ale ich głównym zadaniem pozostaje obrona przestrzeni powietrznej kraju i wód terytorialnych.

Dania (duń. Danmark) – oficjalnie Królestwo Danii (Kongeriget Danmark) – to niewielki kraj leżący na Półwyspie Jutlandzkim i ponad 400 okolicznych wyspach. Na lądzie graniczy tylko z Niemcami, a na morzu sąsiaduje ze Szwecją, Norwegią i Polską. Do Danii należą także autonomiczne terytoria zależne leżące na północnym Atlantyku – Wyspy Owcze i Grenlandia – wraz z kontynentalną Danią tworzące Wspólnotowe Królestwo Danii (Rigsfællesskabet). Za ich obronę odpowiada duński rząd. Dania jest członkiem m.in. Unii Europejskiej i Sojuszu Północnoatlantyckiego. Współpracuje z innymi krajami nordyckimi (Szwecją, Norwegią, Finlandią i Islandią) w ramach Nordyckiej Współpracy Obronnej (Nordic Defence Cooperation, NORDEFCO). Członkostwo w NATO jest podstawowym gwarantem bezpieczeństwa kraju.

Duńskie siły zbrojne, nazywane oficjalnie Siłami Obrony (Forsvaret), są nieliczne i mają wyłącznie obronny charakter (stąd ich nazwa). Ich zadaniem jest zapobieganie konfliktom i wojnom oraz obrona suwerenności i integralności terytorialnej kraju. W skład Forsvaret wchodzą Wojska Lądowe (Hæren, HRN), Siły Powietrzne (Flyvevåbnet, FLV), Marynarka Wojenna (Søværnet, SVN) i Obrona Terytorialna (Hjemmeværnet, HJV). Nominalnie najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych jest duński monarcha. Cywilną kontrolę administracyjną sprawuje Ministerstwo Obrony (Forsvarsministeriet, FMN). Pod względem operacyjnym siłami zbrojnymi kieruje Wspólnotowe Dowództwo Obrony (Værnsfælles Forsvarskommando, VFK), na którego czele stoi Szef Obrony (Forsvarschef), podlegający ministrowi obrony. W skład VFK wchodzi pięć sztabów (operacyjny, planowania i koordynacji, Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Marynarki Wojennej) i dwa dowództwa (operacji specjalnych i Arktyki).

Duńskie Siły Powietrzne (w języku angielskim nazywane oficjalnie Royal Danish Air Force, RDAF ) liczą około 3500 osób personelu wojskowego i cywilnego oraz ponad 100 statków powietrznych (samolotów i śmigłowców). Do ich zadań należy obrona przestrzeni powietrznej kraju, monitorowanie wód terytorialnych (m.in. w celu wykrywania skażeń i kontroli rybołówstwa), wsparcie sił lądowych, morskich, specjalnych i policyjnych (np. podczas operacji antyterrorystycznych), przewóz ludzi (w tym najważniejszych osób w państwie – członków rodziny królewskiej i rządu) i ładunków, poszukiwanie i ratownictwo (Search and Rescue, SAR), ewakuacja medyczna (Medical Evacuation, MEDEVAC). RDAF aktywnie uczestniczą w międzynarodowych operacjach pokojowych, stabilizacyjnych i humanitarnych pod egidą ONZ, Unii Europejskiej i NATO. W ramach misji Air Policing w latach 2004, 2009, 2011/2012, 2013, 2014 i 2018 samoloty RDAF strzegły bezpieczeństwa przestrzeni powietrznej krajów nadbałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii), a w latach 2009, 2010 i 2015 – Islandii.

Zarys historii

Historia duńskiego lotnictwa wojskowego sięga okresu przed pierwszą wojną światową. W 1909 r. przedsiębiorca Gustav M. Salomonsen kupił we Francji samolot braci Voisin, który nazwał Dania. 5 stycznia 1910 roku sponsorowany przez Salomonsena kierowca wyścigowy Robert Svendsen (właściwie Charles Robert Edvard Svendsen) wykonał nim lot nad Kløvermarken w Kopenhadze (pierwszym duńskim lotniskiem) na rekordowej wysokości 84 m, a dziesięć dni później uzyskał pierwszą w Skandynawii licencję pilota. 17 lipca tego samego roku Svendsen przeleciał Danią nad cieśniną Sund (Øresund) z Kløvermarken do Limhamn koło Malmö w Szwecji. W 1911 roku Svendsen przebudował samolot na wzór maszyn braci Farman i sprzedał konsulowi generalnemu V. Ludvidsenowi, który 25 marca 1912 roku podarował go duńskiej Marynarce Wojennej. Nazwany Glenten, był pierwszym duńskim samolotem wojskowym. Dziś jest eksponatem Duńskiego Muzeum Techniki (Danmarks Tekniske Museum) w Helsingør.

Tymczasem 24 listopada 1910 roku Ministerstwo Marynarki Wojennej (Marineministeriet) zleciło duńskiemu Towarzystwu Lotniczemu (Det Aeronautiske Selskab) przeszkolenie w pilotażu samolotów kilku oficerów. Pierwsza grupa trzech oficerów rozpoczęła szkolenie 14 listopada 1911 r. Data ta uznawana jest oficjalnie za dzień narodzin duńskiego lotnictwa morskiego, a zarazem duńskiego lotnictwa wojskowego w ogóle. W połowie stycznia 1913 roku w Kløvermarken otwarto Szkołę Lotniczą Marynarki Wojennej (Marinens Flyveskole), dla której we Francji kupiono dwie łodzie latające Donnet-Leveque. W tym samym roku Stocznia Marynarki Wojennej (Orlogsværftet) podjęła się remontów i budowy samolotów. 20 kwietnia 1915 roku w Refshaleøen w Kopenhadze utworzono pierwszą bazę lotnictwa morskiego. Przez dekadę lotnictwo morskie podlegało Flotylli Okrętów Podwodnych i Lotnictwa (Undervandsbaads- og flyvebaadsafdelingen), ale 15 września 1923 r. zostało wyodrębnione jako samodzielna Służba Lotnicza Marynarki Wojennej (Marinens Flyvevæsen).

W tym samym czasie lotnictwem zainteresowały się też duńskie Wojska Lądowe. 1 kwietnia 1912 roku pierwszy oficer armii ukończył szkolenie w pilotażu w cywilnej szkole lotniczej. 2 lipca tego samego roku Ministerstwo Wojny (Krigsministeriet) założyło w Kløvermarken Szkołę Lotniczą Wojsk Lądowych (Hærens Flyveskole). Jej pierwszym nabytkiem był jednopłatowy samolot B&S (Berg & Storm), zbudowany w stoczni Burmeister & Wain (B&W). Wkrótce Warsztaty Wojskowe (Tøjhusværkstederne) podjęły licencyjną budowę samolotów Farmana i projektowanie własnych konstrukcji. 1 lutego 1923 r. w ramach Wojsk Lądowych utworzono Korpus Lotniczy (Flyverkorpset), który 1 listopada 1932 r. został przemianowany na Lotnictwo Wojsk Lądowych (Hærens Flyvertropper).

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 12/2018