Siły Powietrzne Chorwacji
Leszek A. Wieliczko
Chorwackie Siły Powietrzne powstały na początku lat 90., a po zakończeniu wojny domowej w 1995 roku rozpoczęły proces modernizacji w celu przystosowania do wymagań i standardów NATO. Samoloty i śmigłowce pochodzenia radzieckiego, rosyjskiego i jugosłowiańskiego są sukcesywnie zastępowane maszynami zachodniej produkcji. Najnowszym nabytkiem są francuskie myśliwce Rafale, które w bieżącym roku zastąpią wreszcie wiekowe MiG-i-21. Zwraca uwagę brak w wyposażeniu samolotów transportowych i obecność samolotów gaśniczych. Te ostatnie wykonują niezwykle ważne zadania i stanowią powód do dumy dla Chorwatów.
Chorwacja, oficjalnie Republika Chorwacji (chorw. Hrvatska; Republika Hrvatska), to państwo leżące na pograniczu Europy Środkowej i Południowej nad Morzem Adriatyckim. Graniczy ze Słowenią i Węgrami na północy, Serbią na wschodzie, Bośnią i Hercegowiną oraz Czarnogórą na południu, a przez Morze Adriatyckie z Włochami na zachodzie. Jest członkiem Sojuszu Północnoatlantyckiego (od 2009 roku) i Unii Europejskiej (od 2013). Przynależność do tych organizacji oraz sojusz ze Stanami Zjednoczonymi stanowią fundament chorwackiej polityki w zakresie obrony i bezpieczeństwa.
Chorwackie Siły Powietrzne (Hrvatsko ratno zrakoplovstvo, HRZ; ang. Croatian Air Force) są jednym z komponentów Sił Zbrojnych Republiki Chorwacji (Oružane snage Republike Hrvatske, OS RH). Ich główne zadania to dozór i ochrona przestrzeni powietrznej kraju, wsparcie Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej, udział w międzynarodowych operacjach wojskowych, pokojowych i humanitarnych pod egidą NATO, ONZ i Unii Europejskiej oraz wsparcie krajowych instytucji cywilnych w sytuacjach kryzysowych. Zadania szczegółowe obejmują m.in. zwalczanie celów powietrznych i naziemnych, obserwację i rozpoznanie, gaszenie pożarów, przewóz żołnierzy i ładunków, ewakuację medyczną, poszukiwanie i ratownictwo. HRZ mają 1430 osób personelu, w tym 1260 żołnierzy w służbie czynnej i 170 pracowników cywilnych (stan na maj 2020 roku), oraz 77 statków powietrznych, w tym 40 samolotów i 37 śmigłowców (stan na koniec 2023 roku).
Pomimo niewielkiej liczebności Siły Zbrojne Republiki Chorwacji aktywie uczestniczą w operacjach międzynarodowych. Jeśli chodzi o Siły Powietrzne, to w ramach operacji „Resolute Support”, a następnie Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (International Security Assistance Force, ISAF) w Afganistanie chorwaccy instruktorzy szkolili afgański personel w pilotażu i obsłudze technicznej śmigłowców Mi-17. Śmigłowce transportowe Mi-171Sz (a wcześniej Mi-8/17) od wielu lat wspierają kontyngenty sił NATO w Kosowie (Kosovo Force, KFOR). Samoloty gaśnicze wielokrotnie uczestniczyły w gaszeniu pożarów poza granicami kraju, m.in. w Bośni i Hercegowinie, Czarnogórze, Słowenii, Portugalii, Grecji i Izraelu.
Struktura organizacyjna
Najwyższym zwierzchnikiem i naczelnym dowódcą Sił Zbrojnych Republiki Chorwacji jest prezydent. Za realizację polityki obronnej oraz kierowanie i nadzorowanie działalności sił zbrojnych odpowiada rząd za pośrednictwem Ministerstwa Obrony Republiki Chorwacji (Ministarstvo obrane Republike Hrvatske, MO RH). W strukturze Ministerstwa funkcjonuje Sztab Generalny Sił Zbrojnych Republiki Chorwacji (Glavni stožer Oružanih snaga Republike Hrvatske, GS OS RH), który jest najwyższym wojskowym organem dowódczo-sztabowym odpowiedzialnym za przygotowanie, organizację i wykorzystanie sił zbrojnych w czasie pokoju i wojny. Szef Sztabu Generalnego (Načelnik Glavnog stožera Oružanih snaga Republike Hrvatske) dowodzi siłami zbrojnymi zgodnie z obowiązującym prawem i rozkazami zwierzchników i jest najwyższym doradcą prezydenta i ministra obrony w zakresie przygotowania, organizacji i wykorzystania sił zbrojnych. Jest wybierany przez prezydenta na pięcioletnią kadencję (nie więcej niż dwukrotnie). Obecnym szefem Sztabu Generalnego jest od 1 marca 2020 roku admirał Robert Hranj. Siedziba Ministerstwa Obrony i Sztabu Generalnego znajduje się w Zagrzebiu.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 2/2024