Siły podwodne MW ChRL – stan obecny, perspektywy rozwoju

Wojciech Zawadzki

Marynarka Wojenna Chińskiej Republiki Ludowej (ang. People Liberation Army Navy, PLAN) ma od kilku lat najliczniejszą flotę na świecie. Ta informacja statystyczna robi oczywiście wrażenie, jednak trzeba od razu zaznaczyć, że jest to możliwe tylko dzięki mocno rozbudowanym lekkim siłom uderzeniowym, których nie posiada druga najliczniejsza marynarka wojenna, czyli amerykańska US Navy, zdetronizowana przez Chińczyków w tym zestawieniu.

Rozwój stanu posiadania i możliwości bojowych floty PLAN jest z uwagą śledzony na całym świecie. Każdy nowy lotniskowiec, duży okręt desantowy czy wielki niszczyciel rakietowy uruchamia ośrodki analityczne, które starają się dociec, co nowego udało się Chińczykom umieścić na tych jednostkach. Dużo mniej pewnych informacji pojawia się na temat rozwoju chińskiej floty podwodnej. Tu sytuacja z rozpoznaniem i odpowiednią analizą jest trudniejsza, bo na jednostkach nawodnych z reguły sporo widać, zwłaszcza w kwestii systemów uzbrojenia i wyposażenia elektronicznego. Znacznie trudniej jest w przypadku okrętów podwodnych. Nieznane są nie tylko szczegółowe parametry taktyczno-techniczne, ale nawet dokładna liczba jednostek w służbie – może poza zbudowanymi w Rosji Warszawiankami.

Made in China

Tak jak niemal wszystko w siłach zbrojnych ChRL, prapoczątki funkcjonowania sił podwodnych są ściśle powiązane z radzieckimi wpływami. W latach 1954–1955 raczkująca chińska flota otrzymała ze stanu radzieckiej marynarki wojennej jednostki trzech typów: sześć projektu M-VIbis, cztery projektu M-XV i cztery S-IXbis. Przejmowano je oficjalnie jako okręty szkolne i w tej funkcji je wykorzystywano. Miały być praktyczną bazą treningową zaznajamiania pierwszych załóg ze specyfiką służby na jednostkach tej klasy oraz wykształcenia kadry zawodowej, która po nabraniu niezbędnego doświadczenia mogłaby przejść na nowsze i nowocześniejsze typy. Sześć Malutkich wersji M-VIbis i jedną w wersji M-XV wycofano już w 1963 r. Do lat 1974–1975 utrzymywano po trzy jednostki serii M-XV i S‑IXbis, a ostatni tej drugiej zakończył służbę dopiero ok. 1983 r.

Już ok. 1957 r. rozpoczęła się chińsko-radziecka kooperacja związana z przekazaniem licencji na budowę znacznie nowocześniejszych średnich okrętów podwodnych projektu 613. Do ich produkcji wyznaczono dwie stocznie, zlokalizowane w Kiangnan i Wuhan. Do tej pierwszej systematycznie trafiały komponenty do samodzielnego złożenia gotowych jednostek. Test okazał się dla chińskich stoczniowców bardzo trudny; ostatecznie udało się oddać do służby jeden w pełni sprawny okręt. Po tym teście rozpoczęła się właściwa produkcja licencyjna, choć do końca w zasadzie wszystkie komponenty wyposażenia, mechanizmów i uzbrojenia sprowadzano ze Związku Radzieckiego. Do 1964 r. powstało 20 jednostek: 12 w Kiangnan i 8 w Wuhan, ze spotykanym wspólnym oznaczeniem projektowym 03. Sześć z nich, mocno już przestarzałych w latach 80. XX w., wycofano ze służby do 1989 r., pozostałe zaś odstawiono do rezerwy lub służyły jako stacjonarne hulki szkolne. Ostatecznie skreślano je ze stanu PLAN do 1994 r.

Wdrożenie do produkcji popularnych Whiskeyów było jednak ledwie przetarciem chińskich stoczni i ich załóg przed rozpoczęciem wielkoseryjnej budowy innego radzieckiego średniego okrętu podwodnego, a mianowicie projektu 633, na zachodzie znanego pod kryptonimem Romeo. Cztery takie jednostki Państwo Środka przejęło od radzieckiej marynarki wojennej wraz z pełną dokumentacją techniczną, jeszcze przed rozłamem w stosunkach między oboma krajami. Po niezbędnych przygotowaniach budowę pierwszych kopii z radzieckiego oryginału rozpoczęto w 1964 r. (stosowane jest dla nich oznaczenie 6633). Do 1969 r. zbudowano zaledwie dwa takie okręty; prace przy kolejnych wstrzymano, wcześniej bowiem ustały dostawy wyposażenia i mechanizmów z ZSRR, podobnie jak w przypadku projektu 613. Zmusiło to Państwo Środka do opracowania nowej wersji dokumentacji, uwzględniającej montowanie chińskich zamienników. Pierwszą jednostkę projektu oznaczanego jako 033 oddano do służby w czerwcu 1969 r. Podobnie jak w przypadku innych budowanych dla PLAN długich serii okrętów, bez oficjalnych danych trudno jednoznacznie ustalić, ile łącznie powstało chińskich Romeo w różnych wariantach modyfikacyjnych. Maksymalna liczba wraz ze zrealizowanymi zamówieniami eksportowymi to 106, ich produkcja trwała być może nawet do 1987 r., a oprócz wyżej wymienionych włączono do niej trzy kolejne stocznie: w Huangpu, Pei Lin i Bohai. Dość długi okres wdrażania serii do służby w chińskich realiach oznaczał wprowadzanie do dokumentacji różnych, mniej lub bardziej istotnych dla ogólnych parametrów taktyczno-technicznych tego projektu, zmian. Zaczęło się od wstawienia lepszych urządzeń wentylacyjnych i klimatyzatorów. Dopiero jednak w latach 80. XX w. podjęto próby modyfikacji urządzeń sonarowych, unowocześniono też system kierowania strzelaniami torpedowymi. Tę ostatnią decyzję, wyróżnioną nawet zmianą oznaczenia na 033G, wymusiło wprowadzanie do uzbrojenia PLAN nowych wzorów torped, w tym naprowadzanych przewodowo. Z czasem wszystkie pozostające w aktywnej służbie jednostki doprowadzano w trakcie remontów do standardu 033G. Według dostępnych zachodnich opracowań w służbie pozostawały nie więcej niż 84 okręty projektu 033 – liczbę tę odnotowano w 1984 r. oraz sześć lat później. W kolejnych latach z aktywnej służby zaczęto wycofywać najstarsze egzemplarze. I tak w 1995 r. było ich już tylko 70, pięć lat później – 64, w 2003 r. – już 32, a trzy lata później – tylko 21. W 2013 r. zauważono 10 okrętów, które najprawdopodobniej zakończyły służbę w 2015 r.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 11-12/2025