Samodzielne dywizjony artylerii ciężkiej czyli 30 razy dac. Prace z lat 1938-1939

Jędrzej Korbal

Styczniowa uchwała KSUS oraz przygotowany w marcu 1937 roku referat szefa DepArt. będący analizą zdolności armii do formowania kolejnych jednostek artylerii ciężkiej określał jasno tryb oraz zakres możliwości w jakich należało podejmować działania, aby urzeczywistnić powyższy zamiar. Mimo skromnych zasobów, w szczególności niedostatków kadrowych, w ramach pierwszego etapu prac utworzone zostały przed końcem roku 18., 26. i 28. dac. Realizację drugiego etapu, czyli powstanie kolejnych trzech samodzielnych dywizjonów i równoczesną reorganizację istniejący pułków artylerii ciężkiej, przewidziano w roku 1938.

Uruchomiony w 1937 roku i opisany w części pierwszej artykułu proces formowania dac znalazł swoje odzwierciedlenie w serii przesunięć materiałowych i personalnych. Jeszcze w listopadzie szef DepArt. zakomunikował dowódcom 1., 3., 4., 7., 8. i 9. pac, że w terminie do 12 grudnia otrzymają oni wyrównania braków. Do każdej z jednostek miało trafić 21-22 szeregowców i 14 lub 21 koni na pułk. Całość przesunięć ukierunkowanych na uzupełnienie stanów miała zakończyć się do 1 grudnia 1937 roku, a termin odtworzenia baterii w ramach zaangażowanych pac wyznaczono na 1 stycznia kolejnego roku. Równolegle nowopowstałe dywizjony z Zambrowa, Skierniewic i Warszawy miały zostać skompletowane nie później niż 15 grudnia.

Rok 1938

Dyskusja nad terminem i zakresem kolejnej fazy procesu tworzenia dac dla dywizji piechoty (DP) stanowiła naturalne rozwinięcie powyższych działań. Już 4 stycznia 1938 roku szef Departamentu Dowodzenia Ogólnego (DDOgn.) płk dypl. Witold Wartha przedstawił wyciąg dokumentu pod nazwą „Postulaty Sztabu Głównego dotyczące spraw organizacyjnych i dyslokacyjnych”, który pierwotnie datowano jeszcze na 1 grudnia poprzedniego roku. Na tym etapie prac utworzenie kolejnych dyonów artylerii ciężkiej dla DP przyjmowało następującą formułę:

- zorganizowanie w Łucku dac dla 13. DP i zakwaterowanie go w budynkach nieużytkowanych już przez szwadron zapasowy 21. pułku ułanów i III dyon 13. pułku artylerii lekkiej,

- tymczasowe, jak się wydaje, zakwaterowanie w Obozie Ćwiczebnym Grupa koło Grudziądza nowo zorganizowanego dac dla 16. DP,

- zorganizowanie w Grodnie dac dla 29. DP i zakwaterowanie go przy wykorzystaniu koszar opuszczonych przez szwadrony zapasowe 3. pułku szwoleżerów i 23. pułku ułanów,

Wybiegając nieco w przyszłość dodajmy, że według zachowanego w zasobie archiwalnym „Wykazu niektórych zmian dyslokacyjnych i organizacyjnych z terminem wejścia w życia” 16. dac miał stanąć w Grupie k/Bydgoszczy nie później niż między 15 a 20 maja 1939 roku. W tym samym terminie do Prużany miał dotrzeć 20. dac, a 30. dac do Brześcia.

Wracając do chronologii dzień później, tj. 5 stycznia, w odręcznym projekcie pisma, pt. „Organizacja nowych dyonów a.c. – wnioski” DepArt. odnosił się do sprawy przewidzianego i zatwierdzonego już utworzenia trzech nowych dyonów artylerii ciężkiej dla dywizji piechoty z terminem zakończenia na koniec września 1938 roku. W związku z postulatami I Oddziału SG odnośnie dyslokacji każdego z nich zachodziła konieczność utworzenia jednego dyonu o etacie przewidzianym dla dyonu artylerii ciężkiej wchodzącego w skład pac (tutaj wskazywano Grodno), który liczył: 9 oficerów, 21 podoficerów zawodowych i nadterminowych, 226 szeregowych, 129 koni. Organizacja kolejnych dwóch dac miała odpowiadać etatowi wydzielonego dyonu artylerii ciężkiej (Grupa k/Grudziądza i Łuck), a ich liczebność była nieco większa: 11 oficerów, 31 podoficerów zawodowych i nadterminowych, 236 szeregowych i 131 koni.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 5/2025