Rakietowi władcy wybrzeży – systemy Bał i Bastion
Robert Ciechanowski
W ostatnich latach na uzbrojenie rosyjskich sił zbrojnych weszły nowe, nadbrzeżne systemy przeciwokrętowe - Bał i Bastion. Wykorzystują one pociski do zwalczania okrętów nawodnych 3M24 Uran oraz P-800 (3M55) Oniks. W każdym rejonie nadbrzeżnym, ale też na całych akwenach o ograniczonych rozmiarach, takich jak Morze Bałtyckie czy Morze Czarne, stanowią one znaczne zagrożenie dla floty nawodnej potencjalnego przeciwnika. Jednocześnie pociski te mogą razić także cele lądowe, co zwłaszcza w przypadku systemu P-800 stanowi operacyjne zagrożenie w promieniu co najmniej 300 km od miejsca stacjonowania wyrzutni.
Aktualnie na wyposażeniu rosyjskich sił zbrojnych znajduje się kilka typów przeciwokrętowych pocisków rakietowo-odrzutowych. Rosjanie mają długie tradycje w konstruowaniu takiej broni, w czasach ZSRR zwłaszcza potężne pociski P-700 systemu Granit z taktycznymi głowicami nuklearnymi uznawane były za największe zagrożenie dla zespołów okrętów NATO. Tymczasem w ostatnich latach zaobserwować można intensywną modernizację rakietowych arsenałów, w tym co istotne, tych związanych z obroną nadbrzeżną. Od 2009 roku na wyposażenie wchodzą nowe kompleksy Bał i Bastion.
Uran - uniwersalny pocisk przeciwokrętowy
W 1977 roku w biurze konstrukcyjnym Zwiezda (ОКБ Звезда, później Государственный Научно-производственный Центр Звезда-Стрела, obecnie Korporacja Taktyczne Uzbrojenie Rakietowe - Корпорация Тактическое Ракетное Вооружение) rozpoczęto projektowanie pocisku przeciwokrętowego średniego zasięgu nowej generacji. Projekt techniczny opracowano w 1981 roku, nie wzbudził jednak zainteresowania dowództwa marynarki wojennej ZSRR – WMF (Военно-морской Флот). Impulsem do wznowienia prac była argentyńsko-brytyjska wojna o Falklandy w okresie od kwietnia do czerwca 1982 roku, w której wysoką skutecznością wykazały się francuskie pociski Exocet w wersji lotniczej odpalane z samolotów Super Étendard. W efekcie ustalono wstępne założenia operacyjne dla nowego małagobarytowego poddźwiękowego pocisku przeciwokrętowego, który mógłby być uzbrojeniem mniejszych okrętów o wyporności do 5000 ton. Postanowienie Rady Ministrów ZSRR i Komitetu Centralnego KPZR nr 876-221 o opracowaniu nowego rakietowego kompleksu przeciwokrętowego o nazwie Uran przyjęto 16 marca 1983 roku, z terminem rozpoczęcia prób w ciągu dwóch lat. Pocisk rakietowy skonstruowano w OKB Zwiezda, a w biurze konstrukcyjnym Temp Moskiewskiego Instytutu Elektromechaniki i Automatyki (Арзамасское ОКБ Темп Московского Института Електромеханики и Aвтоматики) skonstruowano nowy system samonaprowadzania z modułem inercyjnym i komputerem cyfrowym. Radiowysokościomierz powstał w Uralskim Biurze Projektowo-Konstrukcyjnym Detal (Уральское Проектно-конструкторское Ъюро Деталь), a włączaną w fazie ataku na cel radiolokacyjną głowicę aktywną opracowano w Centralnym Zjednoczeniu Naukowo-Produkcyjnym Leniniec (Центральное научно-производственное объединение Ленинец), a następnie w Radar MMS. Okrętowy podsystem kierowania ogniem opracował z kolei Centralny Instytut Naukowo-Badawczy Granit – CNII Granit (Центральный Научно-Исследовательский Институт Гранит). Zachowano układ poddźwiękowego pocisku skrzydlatego napędzanego marszowym silnikiem turboodrzutowym, odpalanego ze wspomaganiem - silnikiem startowym na stały materiał pędny. Pierwsze odpalenie testowe miało miejsce w 1984 roku. Etap badań pocisku z autonomicznym sterowaniem inercyjnym przeprowadzono w latach 1987-1990, a testy z głowicą samonaprowadzającą – w latach 1992-1997.
Z uwagi na rozpad ZSRR i brak finansowania projektu skupiono się na wersji eksportowej Uran-E i dopiero środki z podpisanego w 1994 roku kontraktu eksportowego dla marynarki wojennej Indii pozwoliły na dokończenie prac nad systemem. Rosyjską wersję Urana z pociskiem 3M24 (w nomenklaturze NATO SS-N-25 Switchblade) i czteropojemnikową okrętową wyrzutnią 3S-24 (KT-184) powstałą w KBM przyjęto na uzbrojenie w 2003 roku. Powstały także dwie wersje lotnicze pocisku – Ch-35U dla samolotów i Ch-35W dla śmigłowców, odpalane z belki-wyrzutni APU-58 opracowanych przez Biuro Konstrukcyjne Konstrukcji Maszyn Wympieł (Машиностроительное Конструкторское Ъюро Вымпел). Wariant samolotowy nie ma pomocniczego silnika startowego. Pocisk odpalany z powietrza otrzymał nazwę w nomenklaturze NATO AS-20 Kayak. Wyrzutnie Uran zamontowano na dużym okręcie zwalczania okrętów podwodnych projektu 01090, dozorowcach projektu 1166K i projektu 11540 Jastreb, a obecnie na budowanych kutrach rakietowych projektu 12418, okrętach dozorowych projektu 20380 oraz modernizowanym dużym okręcie ZOP Marszał Saposznikow projektu 1155.
W latach 2001-2007 opracowano w OKB Zwiezda zmodernizowany wariant Ch-35UE o zwiększonym zapasie paliwa i dzięki temu zasięgowi – według oficjalnych danych do 260 km. W układzie kierowania wprowadzono odbiornik systemu nawigacji satelitarnej GŁONASS/GPS i nową aktywno-pasywną głowicę samonaprowadzania Grań-K z Radar MMS o zasięgu wykrycia celów zwiększonym z 20 km do 50 km i zwiększonym z 90o do 130o sektorze poszukiwania. Nowa głowica umożliwia także zwalczanie kontrastowych radiolokacyjnie celów naziemnych. Ch-35UE został dopuszczony do eksportu od 2010 roku.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW Numer Specjalny 14