Radary Woroneż

Alieksandr Karpienko

Radary Woroneż

Modernizacja naziemnego komponentu rosyjskiego

systemu ostrzegania przed atakiem rakietowym

Jednym z kluczowych elementów sowieckiego systemu obrony przeciwrakietowej był system ostrzegania przed atakiem rakietowym, który w pierwszym etapie swego rozwoju bazował na sieci naziemnych stacji radiolokacyjnych dalekiego zasięgu. Zasadnicze środki radiolokacyjne dla niego zostały opracowane i wykonane w Instytucie Radiotechnicznym im. A.L. Minca w latach 1960–1980 i od tego czasu są efektywnie wykorzystywane na obiektach rozlokowanych na peryferiach terytorium ZSRS. Jak wiadomo, na obszarze ZSRS znajdowało się 10 stacji radiolokacyjnych systemu ostrzegania przed atakiem rakietowym, które obserwowały obiekty kosmiczne i powietrzne. Po rozpadzie Związku Sowieckiego na terytorium Federacji Rosyjskiej pozostały jedynie trzy takie radary – w Sofrino pod Moskwą, w Olienogorsku koło Murmańska i Miszelewce niedaleko Irkucka. Rosja eksploatuje obecnie kilka typów radarów ostrzegania przed atakiem rakietowym, w tym także te znajdujące się na terenie innych państw Wspólnoty Niepodległych Państw: 5N79 Darjal (Peczora – Rosja, Gabala – Azerbejdżan), 5N86 Dniepr i budowane 90N6 Darjal- U (Miszelewka – Rosja, Bałchasz – Kazachstan), 70M6 Wołga (Baranowicze – Białoruś), 5N86 Dniepr (Olienogorsk – Rosja, Sewastopol i Piestriałowie/ Mukaczewo – Ukraina), a także radar kierowania ogniem systemu obrony przeciwrakietowej 5N20 Don-2N, wykorzystywany także w tym systemie (Sofrino – Rosja). Obrona przeciwrakietowa i strategiczna broń jądrowa były kluczowymi instrumentami „zimnej wojny”, a i dziś mają wielkie znaczenie dla posiadających je państw, stąd spory ich dotyczące mają zazwyczaj charakter polityczny. Przykładem może być budowa jednego z ostatnich radarów sowieckiego systemu ostrzegania przed atakiem rakietowym – stacji 90N6 Darjal-U pod Jenisejskiem (tzw. radar krasnojarski), która nie została nigdy ukończona z powodu protestów Stanów Zjednoczonych, uważających jego dyslokację za naruszenie Układu o ograniczeniu systemów obrony przeciwrakietowej (tzw. ABM Threaty), zawartego 26 maja 1972 r. pomiędzy ZSRS i USA. Według Rosji Stany Zjednoczone także naruszyły jego zapisy, podejmując decyzje o modernizacji dwóch podobnych stacji radiolokacyjnych znajdujących się poza swoim terytorium narodowym – w Thule na Grenlandii (autonomiczne terytorium zależne Danii) oraz Fylingdales w Wielkiej Brytanii. Zaś 14 grudnia 2001 r. USA – jednostronnie – wystąpiły z układu na mocy artykułu XV, w związku z czym, po 6 miesiącach, 13 czerwca 2002 r. utracił on moc obowiązującą. Niedokończony radar 90N6 Darjal-UM w pobliżu miejscowości Skrunda został wysadzony w powietrze 4 maja 1995 r., przy udziale amerykańskich specjalistów, na mocy decyzji rządu Republiki Łotwy, a dzierżawiony od Łotwy, i także tam rozlokowany, radar Dniepr-M został wyłączony w 1998 r. i zdemontowany. Praktycznie wszystkie pozostające dziś w eksploatacji i będące pod rosyjską kontrolą stacje radiolokacyjne systemu ostrzegania przed atakiem rakietowym, systemu kontroli przestrzeni kosmicznej i systemu obrony przeciwkosmicznej wyczerpały swoje pierwotnie wyznaczone resursy techniczne, ale z racji wysokiej niezawodności i stałej konserwacji oraz modernizacji będą jeszcze długo wykorzystywane w składzie Wojsk Kosmicznych Federacji Rosyjskiej. Tym niemniej, wychodząc z założenia konieczności zrealizowania w nieodległej przyszło ści planowej wymiany pełniących dyżur bojowy przestarzałych stacji radiolokacyjnych, na mocy decyzji rządu Federacji Rosyjskiej i dowództwa Sił Zbrojnych FR, na początku nowego stulecia podjęto zdecydowane kroki w kierunku opracowania perspektywicznych stacji radiolokacyjnych dla systemu ostrzegania przed atakiem rakietowym, bazujących na nowych technologiach. Ich wprowadzenie do służby miało mieć na celu przywrócenie ciągłości pola radiolokacyjnego wokół granic Federacji Rosyjskiej i stałe utrzymywanie jego efektywności na wymaganym poziomie.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 3/2010