Przegląd samolotów klasy LIFT
Łukasz Pacholski
Przegląd samolotów
klasy LIFT
Coraz większy poziom zaawansowania naddźwiękowych wielozadaniowych samolotów bojowych nowej generacji, które są wdrażane do eksploatacji w siłach powietrznych wielu państw świata, spowodował pojawienie się zapotrzebowania na odrzutowe samoloty szkolno-treningowe o rozszerzonych możliwościach. Dzięki temu kandydaci na pilotów maszyn bojowych mogliby przechodzić możliwie jak najszerszy program szkolenia na tych konstrukcjach, w możliwie pełny sposób odwzorowujących możliwości docelowych samolotów bojowych. Pomagać w tym miałyby zbliżone charakterystyki pilotażowe w większości sytuacji w locie do maszyny bojowej; pole informacyjne załogi, zunifikowane z samolotem docelowym; zastosowanie urządzeń symulujących pracę wyspecjalizowanych systemów pokładowych maszyny bojowej (np. pokładowej stacji radiolokacyjnej) i uzbrojenia podwieszanego. Na ich bazie można przeprowadzić pełny cykl szkolenia pilotów – łącznie z przechwytywaniem celów powietrznych, niszczeniem celów naziemnych, prowadzeniem rozpoznania, manewrów taktycznych czy też uzupełniania paliwa w powietrzu. To zaś wiązałoby się z większą racjonalizacją środków potrzebnych na utrzymanie floty wielozadaniowych samolotów bojowych, których resurs mógłby być wykorzystany w możliwie największym stopniu do realizacji treningu operacyjnego i działań bojowych, poprzez ograniczenie (choć nie zupełne wyeliminowanie) ich użycia w procesie szkolenia nowych pilotów.
W latach 90. XX wieku narodził się nowy typ odrzutowego samolotu szkolenia zaawansowanego, który od pierwszej konstrukcji tego typu otrzymał umowne oznaczenie LIFT (Lead-in Fighter Trainer). Pierwszym LIFT-em stał się BAE Systems Hawk w odmianie Hawk 127. Maszyny te zamówione zostały przez Australię, a później Hawki oparte na tej samej koncepcji zakupiły: Republika Południowej Afryki – Hawk 120, Kanada – Hawk 115, Wielka Brytania – Hawk 128/T2, Bahrajn – Hawk 129 oraz Indie – Hawk 132 . Od tego czasu nastąpił swoisty boom na tego typu konstrukcje, część z nich stanowi modernizację starszych odrzutowych samolotów szkolno-treningowych, ale powstały także maszyny skonstruowane w tym celu od podstaw. Maszyna tej klasy musi charakteryzować się następującymi możliwościami: standardem wyposażenia kabiny załogi zgodnym z koncepcją „glass cockpit” (przeważnie konfigurowaną zgodnie z indywidualnym zamówieniem kontrahenta, który chce aby środowisko informacyjne szkolonego pilota było maksymalnie zbliżone do maszyny bojowej, na której będzie latał po ukończeniu szkolenia) oraz układem sterownic HOTAS, możliwością przenoszenia uzbrojenia oraz wyposażeniem elektronicznym pozwalającym na symulowanie pracy awioniki i systemów bojowych nowoczesnego samolotu. Poza tym część zamawiających chce, aby samoloty miały stację radiolokacyjną lub, aby obniżyć koszty, układy symulujące jej pracę. Dodatkowo nowa generacja samolotów klasy LIFT, dopiero wchodząca do produkcji seryjnej oraz eksploatacji, charakteryzuje się kolejną cechą, z którą zetkną się piloci wielozadaniowych samolotów bojowych nowego pokolenia – prędkością okołodźwiękową lub naddźwiękową i przystosowaniem do lotów z przelotową prędkością naddźwiękową bez wykorzystania dopalacza (tzw. supercruise). Obecnie szkolenie lotnicze nie odbywa się wyłącznie z wykorzystaniem samolotu, ale także bogatej infrastruktury naziemnej. W jej skład wchodzą zaawansowane symulatory misji (tzw. FMS – Full Mission Simulator) oraz baza dydaktyczna pozwalająca na realizację obszernego szkolenia teoretycznego, także z wykorzystaniem systemów komputerowych i prostszych symulatorów. W przypadku przyszłych pilotów wielozadaniowych samolotów bojowych przechodzą oni przez kilkuletnie szkolenie, które obejmuje rozległą część teoretyczną, loty na turbośmigłowych samolotach szkolno-treningowych (w przypadku Polski będą to, modernizowane do standardu TC-II, PZL-130 Orlik), symulatorach, a także odrzutowych maszynach klasy LIFT. Cały program pozwala na ograniczenie kosztów eksploatacji docelowych samolotów bojowych, które są stosowane do ostatecznego doszkolenia nowego pilota po przejściu do jednostki operacyjnej. W przypadku polskiego przetargu na samoloty szkolenia zaawansowanego klasy LIFT nietrudno jest, już na obecnym etapie, wskazać konstrukcje, które będą ubiegać się o kontrakt. Dodatkowo w poniższym artykule przedstawimy także inne maszyny tej klasy powstające i rozwijane na świecie, które z różnych względów (przede wszystkim politycznych) nie wezmą udziału w rywalizacji w Polsce.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 11/2010