Program pojazdów MRAP – prowizoryczny sukces?

Program pojazdów MRAP – prowizoryczny sukces?

Jarosław Wolski

W dniu 8 grudnia 2021 roku podpisana została umowa między Rządem RP a Rządem Stanów Zjednoczonych, której przedmiotem będzie dostarczenie 300 pojazdów MRAP (Mine-Resistant Ambush Protected) Cougar 4x4 wraz z pakietem logistycznym i szkoleniowym. To kolejny z grupy kontrowersyjnych zakupów, podejmowanych przez obecne kierownictwo MON. Zaproponowana stronie polskiej cena za pojazdy wydaje się atrakcyjną, a pojazdy mają stanowić alternatywę dla niezrealizowanego programu Pegaz, z drugiej zaś strony są to wozy, które Amerykanie po prostu mają na zbyciu, ponieważ cała klasa MRAP powstała jako pilna potrzeba operacyjna i obecnie wysłużone pojazdy są zastępowane przez nowsze i lepsze rozwiązania. Warto zatem przytoczyć genezę programu MRAP oraz uwarunkowania, które towarzyszyły ich powstawaniu i to na ile pojazdy spełniły pokładane w nich nadzieje.

Na wstępie warto określić przedmiot polskiego zamówienia. 300 pojazdów klasy MRAP Cougar 4x4 to egzemplarze używane. Wraz z nimi nabyto pakiet logistyczny i szkoleniowy. Wartość umowy wynosić ma zaledwie 27,5 mln USD (ok. 140 mln PLN). Można szacować, że koszt jednostkowy nabywanego, używanego wozu, stanowi około 20% ceny nowego. Cougary po dostarczeniu do Polski mają być przystosowane do krajowych przepisów o ruchu drogowym oraz doposażone pod kątem wymagań Sił Zbrojnych RP. Wiadomo także, że używane MRAP trafią do pododdziałów Wojsk Lądowych, resort obrony wskazywał 16. i 18. Dywizję Zmechanizowaną, ale na chwilę pisania artykułu nie określono dokładniej zadań i użytkowników dla „nowego” nabytku. Dosyć powszechnie uważa się, że wozy te będą stanowić rozwiązanie pomostowe dla programu Pegaz. Pierwotnie zakładał on nabycie Wielozadaniowych Pojazdów Wojsk Specjalnych (WPWS), z których około 100 miało trafić do Wojsk Specjalnych, a około 400 sztuk do Wojsk Lądowych. Fazę analityczno-koncepcyjną prowadzono „zaledwie” siedem lat, całość zakończyła się spektakularnym fiaskiem w lipcu 2019 roku, mimo próby okrojenia całego postepowania tylko do potrzeb „specjalsów”. Powstały więc argumenty dla pilnej potrzeby bieżącej (operacyjnej), którą obecnie wypełnić mają zakupione w ramach amerykańskiego programu Foreign Military Sales używane pojazdy Cougar. Same pojazdy, temat przez lata szerzej opisywany m.in. w miesięczniku „Nowa Technika Wojskowa”, nie będą analizowane pod kątem historii ich powstania, konstrukcji oraz wad i zalet. Ważniejszym bowiem zdaje się być ukazanie przyczyn powstania programu MRAP oraz jego efektów, a także przełożenie na polskie realia.

Wietnam – prageneza MRAP

Mimo że powstanie MRAP, jako klasy pojazdów, utożsamiane jest z misjami stabilizacyjnymi w Iraku i Afganistanie, co bardziej zaś dociekliwi natrafią na prawdziwe korzenie wywodzące się ze specyficznej wojny granicznej (tzw. bushwar), prowadzonej przez dekady przez siły zbrojne RPA, to należy podkreślić, że zagrożenie minami, fugasami oraz ostrzałem broni strzeleckiej towarzyszyło w zasadzie wszystkim konfliktom o charakterze przeciwpartyzanckim, a potem stabilizacyjnym po 1945 roku. Różnie jednak poszczególne siły zbrojne radziły sobie z tymi zagrożeniami.

Amerykańskie doświadczenia w tej kwestii wywodziły się z konfliktu wietnamskiego, gdzie podkładanie fugasów oraz min było regularnym sposobem walki Vietkongu. Wnioski były takie, że w początkowych latach konfliktu powodem aż 65–75% strat (ranni i zabici) w US Marine Corps były podkładane miny i IED. Z kolei dywizje US Army ponosiły początkowo aż 80% strat wskutek takich zagrożeń. Jak można zauważyć, problem był poważny. W efekcie Amerykanie próbowali wdrożyć pewne środki zaradcze, ale były one dość proste, wręcz prymitywne. Detekcji 90% min i ładunków IED dokonywano… wizualnie. Na skutek głównie aktywnych środków ochrony (patroli rozminowujących), lepszego szkolenia żołnierzy, a zwłaszcza saperów, udało się Amerykanom jednak zredukować zakres generalnych strat od min i IED ze wspomnianych 80% w początkowym okresie wojny do około 30% w późniejszych latach. Interesujące jest to, że w początkowym okresie konfliktu liczba zabitych wskutek min i IED nie przekraczała 20% zabitych miesięcznie, rannych zaś 25%. W późniejszych latach było to poniżej 10% i odpowiednio 12%. Te wartości raczej nie spędzały snu z powiek planistom w Pentagonie, ponieważ dedykowane pojazdy do osłony Counter-IED nie zostały masowo wdrożone. Stosowano jednak pewne rozwiązania improwizowane – głównie wdrażane oddolnie. Jednym z nich były słynne Gun Trucki, czyli 2,5-tonowe lub 5-tonowe ciężarówki, na których przestrzeni ładunkowej osadzano kadłub transportera M113 lub improwizowane zabudowy ze stali pancernej. Każdy taki pojazd posiadał kilka karabinów maszynowych, a w późniejszym okresie – minigunów. Od jesieni 1967 roku pojazdy tego typu stały się już powszechnie używane do ochrony linii zaopatrzenia. Co prawda ich budowa nie miała nic wspólnego z dzisiejszym C-IED, ale o dziwo pojazdy te dobrze chroniły swoje załogi przed minami i słabymi fugasami. Amerykanie próbowali też wdrażać pakiety przeciw fugasom do stosowania w transporterach M113 – dodatkowa osłona dna kadłuba, usunięcie zbiorników paliwa z przedziału desantu oraz przewodów z paliwem.

Po konflikcie wietnamskim powyższe doświadczenia zostały poniekąd zapomniane w Siłach Zbrojnych USA, mimo że kwestia min i fugasów pojawiała się w każdym konflikcie, w którym Amerykanie brali udział. Konflikt w Zatoce Perskiej również nie wymusił środków zaradczych, mimo że aż 20% rannych to ofiary min postawionych przez siły irackie. Z kolei podczas operacji w Somalii („Restore Hope”) 26% wszystkich strat było od min i fugasów. Wciąż gro środków zaradczych opartych było o wyszkolenie żołnierzy i aktywne przeciwdziałanie zagrożeniu na poziomie stosowanej taktyki. O osłonie biernej pojazdów myślano rzadko, wdrażane zaś rozwiązania, niekiedy bardzo interesujące, były endemitami w jednostkach EOD (Explosive Ordinance Disposal), lub też eksperymentami finalnie nie wdrażanymi do produkcji.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 1/2022

Wróć

Koszyk
Facebook
Tweety uytkownika @NTWojskowa Twitter