„Polska eskadra pancerników”
Andrzej S. Bartelski, Jan A. Bartelski
Okręty, które nie podniosły biało-czerwonej bandery (3)
„Polska eskadra pancerników”
W 90-letniej historii Polskiej Marynarki Wojennej w jej składzie nie znalazł się, choćby jeden, pancernik. Jednak u samych początków jej istnienia pojawiła się propozycja zasilenia polskiej floty eskadrą amerykańskich okrętów tej klasy. Choć ostatecznie nie podniosły one biało-czerwonej bandery, to historia związana z tym wydarzeniem warta jest przytoczenia, choćby po to, by ukazać trudności towarzyszące powstawaniu młodej marynarki polskiej oraz kulisy intrygi politycznej, jaka stała u podstawy wniosku przekazania Polsce tych okrętów.
Sprawę przekazania amerykańskich pancerników Polskiej Marynarce Wojennej poruszał jedynie Jerzy Pertek, który – przytaczając wspomnienia kmdr. Władysława Kosianowskiego – przedstawił jedynie w zarysie projekt jednego z amerykańskich senatorów darowania Polsce sześciu okrętów. Nie znalazły się tam jednakże wyjaśnienia przyczyn złożenia wniosku ani powodów odrzucenia propozycji. Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w dokumentach przechowywanych w Centralnym Archiwum Wojskowym w Rembertowie oraz Archiwum Akt Nowych. Źródeł całej historii trzeba szukać w wydarzeniach z lutego 1922 roku, kiedy to w Waszyngtonie zakończyła się konferencja rozbrojeniowa. Jej plonem było przyjęcie przez Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Imperium Brytyjskie, Francję, Włochy oraz Japonię traktatów w sprawie ograniczenia zbrojeń na morzu. W wyniku postanowień konferencji Amerykanie zobowiązali się do natychmiastowego wycofania ze służby i pocięcia na złom m.in. 13 predrednotów: sześciu typu Connecticut, pięciu typu Virginia i dwóch typu Maine. W związku z ich wycofaniem ze służby w US Navy, republikański senator stanu Maryland – Joseph Irwin France przed stawił 5 lipca projekt ustawy, zgodnie z którą prezydent Stanów Zjednoczonych (był nim republikanin Warren G. Harding) zostałby upoważniony do przekazania Rzeczypospolitej okrętów, które – zgodnie z Traktatem Waszyngtońskim – zostały przewidziane do skreślenia z list floty amerykańskiej.
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 10/2009