Pancerne ramię samurajów

 


PAWEŁ ŻURKOWSKI


 

 

 

Pancerne ramię samurajów

 

– japońskie czołgi średnie 1937–1945

 

 

Agresywny duch rządzący militarnymi poczynaniami Japońskiej Armii Cesarskiej w latach trzydziestych XX Wieku i na początku lat czterdziestych przyczynił się do odniesienia przez Japończyków wieli sukcesów. O sile armii, jak oficjalnie głoszono, decydowali przede wszystkim ludzie i ich postawa. W praktyce japońskie wojska Lądowe nie były nasycone technicznymi środkami walki w stopniu porównywalnym z czołowymi armiami europejskimi. Nie oznacza to, że w dowództwie armii japońskiej nie dostrzegano możliwości, które niosły ze sobą wynalazki techniczne okresu pierwszej wojny światowej, m.in. czołgi. Postrzegano je jednak przez pryzmat własnych problemów – specyficznego przeciwnika i terenu – które narzucał swoistą interpretację. Tradycja, ale także doświadczenie i możliwości Japończyków w dziedzinie motoryzacji – niezbyt przecież obfite w tym czasie – również odgrywały rolę. Dlatego rezultaty osiągnięte przez nich w rozwoju i wykorzystaniu broni pancernej w pierwszej połowie XX wieku, mimo krótkotrwałego zainteresowania okazanego osiągnięciem niemieckim czy sowiecki, tak pod względem technicznych , organizacyjnym , jak i bojowym, były generalnie mizerne.


 


Czołg średni Typ 97 Chi-Ha
W 1936 r. najpotężniejszymi pojazdami pancernymi Japońskiej Armii Cesarskiej były czołgi średnie Typ 89 Chi-Ro, służące głównie bezpośredniemu wsparciu piechoty. Pozostałe posiadane w tym czasie przez Japończyków pojazdy pancerne – tankietki Typ 92, Typ 94 oraz lekkie czołgi kawalerii Typ 92 – niedorównywały im siłą ognia i ustępowały opancerzeniem. Natomiast wprowadzony rok wcześniej do służby czołg lekki Typ 95 Ha-Go nie był jeszcze zbyt licznie reprezentowany w oddziałach, uzupełniając raczej, niż zastępując maszyny Chi-Ro. Czołgi Typ 89, oprócz wojsk lądowych, znajdowały się także w uzbrojeniu oddziałów desantowych cesarskiej marynarki. O ile jednak marynarka nie była realnie zainteresowana zastąpieniem czołgów Chi-Ro nowszymi czołgami średnimi, o tyle wojska lądowe dążyły w połowie lat trzydziestych do wprowadzenia do uzbrojenia nowocześniejszych pojazdów tej klasy. W tym czasie czołg Typ 89, który przyjęto do uzbrojenia w 1929 r., mimo kilku kolejnych modyfikacji przeprowadzonych w latach 1932–1934, w tym wymiany silnika benzynowego na wysokoprężny, należał do konstrukcji przestarzałych. Zastrzeżenia budził układ jezdny konstrukcyjnie wywodzący się z pierwszych lat dwudziestych oraz słaby silnik i mało wydajny, często zawodny układ przeniesienia napędu. Osiągi trakcyjne czołgu były dość ograniczone. Również wysoki, pudełkowaty kadłub, niezbyt grubo opancerzony – maks. 17 mm – z bardzo nietypowo zaprojektowanym dużym włazem w przedniej płycie, zaczął wzbudzać krytyczne uwagi. Japończycy, śledzący bacznie wszystko, co działo się w tym czasie w dziedzinie zbrojeń na świecie, zdecydowali, że czas znaleźć następcę czołgu Typ 89. W czasie prac wstępnych nad nowym japońskim czołgiem średnim ścierały się ze sobą dwie koncepcje dotyczące jego konstrukcji. Wydział Zamówień Sztabu Głównego Armii Cesarskiej dążył do skonstruowania czołgu średniego o jak najmniejszej masie, kładąc nacisk na możliwości manewrowe nowego pojazdu. Punktem odniesienia do jego oceny miały być możliwości bojowe czołgu Chi-Ro Otsu, ostatecznie zmodyfikowanej wersji czołgu Typ 89. Uwzględnić należało też jak najniższy koszt jednostkowy w przewidywanej produkcji seryjnej. Sugerowane zmniejszenie liczebności załogi pojedynczego czołgu miało pomóc w obniżeniu ceny, a także umożliwić obsadzenie załogami większej ilości tańszych czołgów. Warsztaty Remontowe Armii w Osace podjęły się budowy prototypu czołgu średniego według powyższych założeń. Drugą koncepcję forsował Wydział Techniczny Sztabu Głównego. Według prezentowanych przez jego członków opinii, należało dążyć do skonstruowania pancernego pojazdu bojowego o jak najwyższych charakterystykach możliwych wówczas do osiągnięcia, stanowiącego jak najbardziej praktyczne narzędzie walki, bez względu na koszt.

Do budowy prototypu czołgu według koncepcji Wydziału Technicznego przystąpiły zakłady Mitsubishi. Obie strony sporu zgadzały się natomiast w kwestii obniżenia sylwetki nowego czołgu średniego oraz przewidywanego uzbrojenia. W tym drugim przypadku uważano, że standard reprezentowany przez wozy Typ 89 – armata kalibru 57 mm – nie wymaga istotnych zmian. Japończycy nie dysponowali zresztą na razie żadnym innym działem czołgowym odpowiednim do zamontowania w czołgu średnim. Dążenie do wprowadzenia nowego typu czołgu średniego do służby w tym czasie nie szło w parze z chęcią wprowadzenia zasadniczych zmian w taktyce wykorzystania japońskiej broni pancernej. Podstawowym związkiem taktycznym miał pozostać pułk czołgów, odpowiadający siłą bojową i liczebnością batalionowi, będący jednostką samodzielną pod względem organizacyjnym. Przed 1942 r. istniało wprawdzie kilka nadrzędnych w stosunku do pułków dowództw wojsk pancernych – można je określić mianem dowództw brygad lub grup pancernych – ale nie miały one stałego składu i poszczególne pułki podporządkowywano im w zależności od potrzeb. Na ogół dowództwa te, przeważnie wchodzące w skład armii, którym powierzono konkretne zadania operacyjne, sprawowały nad podporządkowanymi im jednostkami pancernymi tylko kontrolę administracyjno- logistyczną. Japońskie pułki czołgów były jednostkami przeznaczonymi do współdziałania z jednostkami piechoty, często poszczególnymi kompaniami, chociaż przewidywano, że w pewnych okolicznościach mogą wykonywać zadania taktyczne w pełnym składzie. Nie ograniczano ich wykorzystania do ścisłego wsparcia piechurów na polu walki i zalecano nawet użycie czołgów do wykonywania oskrzydleń, w celu przedarcia się na tyły pozycji przeciwnika, ale wyłącznie na skalę taktyczną. Przed 1942 r. nie wypracowano żadnych zasad użycia broni pancernej w głębi operacyjnej przeciwnika, ani żadnych wyraźnych instrukcji współpracy z innymi rodzajami wojsk w takiej sytuacji.

 

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW Numer Specjalny 9

Wróć

Koszyk
Facebook
Tweety uytkownika @NTWojskowa Twitter