Pancerne ramię samurajów
PAWEŁ ŻURKOWSKI
Pancerne ramię samurajów
– japońskie czołgi średnie 1937–1945
Agresywny duch rządzący militarnymi poczynaniami Japońskiej Armii Cesarskiej w latach trzydziestych XX Wieku i na początku lat czterdziestych przyczynił się do odniesienia przez Japończyków wieli sukcesów. O sile armii, jak oficjalnie głoszono, decydowali przede wszystkim ludzie i ich postawa. W praktyce japońskie wojska Lądowe nie były nasycone technicznymi środkami walki w stopniu porównywalnym z czołowymi armiami europejskimi. Nie oznacza to, że w dowództwie armii japońskiej nie dostrzegano możliwości, które niosły ze sobą wynalazki techniczne okresu pierwszej wojny światowej, m.in. czołgi. Postrzegano je jednak przez pryzmat własnych problemów – specyficznego przeciwnika i terenu – które narzucał swoistą interpretację. Tradycja, ale także doświadczenie i możliwości Japończyków w dziedzinie motoryzacji – niezbyt przecież obfite w tym czasie – również odgrywały rolę. Dlatego rezultaty osiągnięte przez nich w rozwoju i wykorzystaniu broni pancernej w pierwszej połowie XX wieku, mimo krótkotrwałego zainteresowania okazanego osiągnięciem niemieckim czy sowiecki, tak pod względem technicznych , organizacyjnym , jak i bojowym, były generalnie mizerne.

Czołg średni Typ 97 Chi-Ha
Do budowy prototypu czołgu według koncepcji Wydziału Technicznego przystąpiły zakłady Mitsubishi. Obie strony sporu zgadzały się natomiast w kwestii obniżenia sylwetki nowego czołgu średniego oraz przewidywanego uzbrojenia. W tym drugim przypadku uważano, że standard reprezentowany przez wozy Typ 89 – armata kalibru 57 mm – nie wymaga istotnych zmian. Japończycy nie dysponowali zresztą na razie żadnym innym działem czołgowym odpowiednim do zamontowania w czołgu średnim. Dążenie do wprowadzenia nowego typu czołgu średniego do służby w tym czasie nie szło w parze z chęcią wprowadzenia zasadniczych zmian w taktyce wykorzystania japońskiej broni pancernej. Podstawowym związkiem taktycznym miał pozostać pułk czołgów, odpowiadający siłą bojową i liczebnością batalionowi, będący jednostką samodzielną pod względem organizacyjnym. Przed 1942 r. istniało wprawdzie kilka nadrzędnych w stosunku do pułków dowództw wojsk pancernych – można je określić mianem dowództw brygad lub grup pancernych – ale nie miały one stałego składu i poszczególne pułki podporządkowywano im w zależności od potrzeb. Na ogół dowództwa te, przeważnie wchodzące w skład armii, którym powierzono konkretne zadania operacyjne, sprawowały nad podporządkowanymi im jednostkami pancernymi tylko kontrolę administracyjno- logistyczną. Japońskie pułki czołgów były jednostkami przeznaczonymi do współdziałania z jednostkami piechoty, często poszczególnymi kompaniami, chociaż przewidywano, że w pewnych okolicznościach mogą wykonywać zadania taktyczne w pełnym składzie. Nie ograniczano ich wykorzystania do ścisłego wsparcia piechurów na polu walki i zalecano nawet użycie czołgów do wykonywania oskrzydleń, w celu przedarcia się na tyły pozycji przeciwnika, ale wyłącznie na skalę taktyczną. Przed 1942 r. nie wypracowano żadnych zasad użycia broni pancernej w głębi operacyjnej przeciwnika, ani żadnych wyraźnych instrukcji współpracy z innymi rodzajami wojsk w takiej sytuacji.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW Numer Specjalny 9