Pancerne Junaki. Bułgarska broń pancerna 1939-1945
Zbigniew Lalak
Zakończenie działań wojskowych l wojny światowej w 1918 roku zmusiło władze państwowe Bułgarii, której wojska walczyły po stronie państw centralnych, do podpisania bezwarunkowej kapitulacji. Rok później, 27 listopada 1919 roku, Bułgaria podpisała traktat pokojowy w Neully-sur-Seine, ustalający powojenne porządki w południowej Europie. Na mocy traktatu bułgarskie terytorium zmniejszyło się o blisko 49 000 km². Nakładał on również ogromne reparacje wojenne, jakie Bułgaria zobowiązana była zapłacić Królestwu SHS (od 1928 roku Jugosławia), Grecji i Rumunii. Do tych terytorialnych i ekonomicznych sankcji dochodziły także ograniczenia wojskowe. Armia bułgarska (wojska lądowe i marynarka wojenna) nie mogła przekroczyć 20 000 oficerów i żołnierzy, straż graniczna – 3000 ludzi, a ilość sił policyjnych, uzbrojonych strażników leśnych, celników i innych urzędników państwowych posiadających prawo noszenia broni nie mogła przekroczyć 33 000 ludzi, w tym 10 000 mogło być wyposażonych w broń długą. Zgodnie z postanowieniami traktatu powszechną służbę wojskową zastąpiła służba ochotnicza.
Ograniczona została liczba oraz typy uzbrojenia. Zabronione zostało posiadanie broni pancernej, lotnictwa i innych typów ofensywnego sprzętu wojskowego. Uzbrojenie strzeleckie, znajdujące się w arsenałach armii bułgarskiej, musiało zostać przekazane komisji pokojowej, kontrolującej przestrzeganie punktów traktatu przez Bułgarię. Zamknięto nie tylko Akademię Wojskową w Sofii, lecz także wszystkie inne szkoły wojskowe niższego stopnia. Zezwolono, aby czynna była zaledwie jedna fabryka broni i amunicji (Sofskij Arsenal), w której można było dokonywać napraw sprzętu. Kolejne ograniczenia dotyczyły fortyfikacji. Zabroniono budowania umocnień oraz nowych elementów już istniejących. Dozwolone były wyłącznie remonty już istniejących schronów ale nie można było ich modernizować (np. instalować nowego uzbrojenia).
W 1915 roku armia bułgarska składał się z 64 pułków piechoty i 27 pułków artylerii, co dawało 300 batalionów strzeleckich i 215 baterii, 73 szwadrony kawalerii oraz 10 batalionów pionierów. W chwili zakończenia działań wojennych stan liczebny armii wzrósł do 88 pułków piechoty i 35 pułków artylerii (425 batalionów piechoty i 396 baterii artylerii) oraz 88 szwadronów kawalerii i 15 batalionów pionierów. Bułgarzy dysponowali także 23 batalionami transportowymi, siedmioma batalionami automobilowymi oraz czterema batalionami sanitarnymi. We wszystkich tych batalionach samochodowych znajdowało się ok. 700 pojazdów mechanicznych. Zgodnie z traktatem pokojowym zezwolono, aby armia bułgarska składała się zaledwie z trzech dywizji piechoty (16 batalionów) oraz czterech pułków kawalerii i artylerii dywizyjnej.
Zgodnie z postanowieniami traktatowymi w sztabie dywizji piechoty mogło służyć 25 oficerów i 70 podoficerów i urzędników wojskowych, dowództwo piechoty składało się z pięciu oficerów i 50 żołnierzy, dowództwo dywizyjnej artylerii z czterech oficerów i 30 żołnierzy. Dywizja piechoty składać się miała z trzech pułków piechoty, w każdym 65 oficerów i 2000 podoficerów i szeregowych, szwadron kawalerii dywizyjnej (rozpoznanie) mógł liczyć zaledwie sześciu oficerów i 160 jeźdźców, dywizjon artylerii wsparcia (trzy kompanie, moździerze okopowe) liczył 14 oficerów i 500 żołnierzy, w batalionie cyklistów mogło się znajdować 18 oficerów i 450 szeregowych, oddział łączności składał się z 11 oficerów i 330 szeregowych; dywizyjna służba zdrowia liczyła 28 oficerów i 550 szeregowych, a służba transportowa czterech oficerów i 940 ludzi. Łącznie w dywizji mogło być 414 oficerów i 10 780 podoficerów i szeregowych.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 4/2018