Pancerna pięść. Organizacja fińskich wojsk pancernych 1919-1940

Zbigniew Lalak

Pierwszymi pojazdami pancernymi, które użytkowali bojowo Finowie, były cztery rosyjskie samochody pancerne. 12 kwietnia 1918 roku w Helsinkach oddziały fińskie w walkach z Czerwoną Gwardią zdobyły dwa samochody typu Austin (3 seria). Tego dnia Finowie przy wsparciu niemieckiej Dywizji Bałtyckiej rozpoczęli walkę w stolicy, która od stycznia znajdowała się w rękach bolszewików. Jedynymi jednostkami, jakimi dysponowali Finowie, były oddziały Straży Obywatelskiej (Suojeluskunta), które otrzymały rozkaz tajnej mobilizacji. Finowie formowali grupy szturmowe liczące do 150 ludzi, które miały w odpowiednim momencie zaatakować strategiczne punkty w mieście. Jeden z punktów koncentracji znajdował się w kamienicy przy ulicy Pietarinkatu 5 i Neitsytpolku 7 w dzielnicy Ullanlinna, gdzie zgromadził się oddział liczący 80 ludzi. O akcji dowiedział się lokalny dowódca Gwardii Czerwonej i postanowił zaatakować „Białych”. Szturm na kamienicę wspierał jeden samochód pancerny Austin, walki był zażarte, a „Czerwoni” mieli znacząca przewagę, jednak dzięki śmiałej akcji jednego z „Białych”, który obrzucał samochód pancerny granatami, zmuszeni zostali do wycofania się. Z niektórych relacji wynika, że pojazd został uszkodzony, jednak załoga zdołała go uruchomić i wycofać się ze swoimi oddziałami. W tym czasie rozpoczęły się walki w pozostałych częściach miasta, a do głównego natarcia przystąpiły także pododdziały Dywizji Bałtyckiej. Czerwona Gwardia wspierana była przez dwa samochody pancerne, których załogi walczyły w dzielnicy Töölö. Walki, które trwały do wczesnego popołudnia, ostatecznie zakończyły się wyparciem Czerwonej Gwardii oraz zdobyciem jednego z pojazdów w rejon komendy Straży Pożarnej przy ulicy Hakasalmenkatu 3. Drugi pojazd został zdobyty w rejonie cukrowni. Oba samochody zostały porzucone przez załogi, najprawdopodobniej z powodu braku paliwa. Pojazdy były lekko uszkodzone; po naprawach zostały włączone do oddziału samochodów pancernych (Panssariauto-osasto) Straży Obywatelskiej Helsinek i znajdowały się na jej wyposażeniu na początku lat 20.

Dwa kolejne samochody zdobyte przez Finów  były pojazdami typu Armstrong-Whitworth-Fiat. Pierwszy samochód tego typu Finowie zdobyli 27 marca 1918 roku pod miejscowością Messukylä, niedaleko Tampere. Okoliczności, w których doszło do zdobycia tego pojazdu, są do dziś niejasne. W rezultacie ciężkich kilkudniowych walk Finowie zmusili do wycofania się z pozycji na północ od miasta „Czerwonych”, przy czym odwrót zamienił się w paniczną ucieczkę. Po dotarciu do Tampere dowódcy „Czerwonych” zdołali opanować chaos i sformować kilka grup uderzeniowych z myślą o kontrnatarciu. W akcji miała wziąć udział załoga samochodu pancernego. Zgodnie z jedną relacją załoga samochodu została zaskoczona w trakcie przygotowań do ataku i wzięta do niewoli, druga relacja natomiast wspomina o zasadzce, w którą dostał się pojazd; załoga w trakcie walki poległa.

W kwietniu, gdy Finowie wkroczyli do Viipuri (Wyborg), zdobyli drugi samochód tego typu. Oba pojazdy zostały wcielone do oddziału samochodów pancernych Gwardii Obywatelskiej w Helsinkach. W 1922 roku Panssariauto-osasto zostało przekształcone w Kompanię Motorową (Mootorikomppania), która została rozformowana w 1926 roku. Samochody zostały spisane ze stanu i zezłomowane.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 5/2017