Ostatnie francuskie Mirage F1

Jan Kraak

Jednym z najbardziej udanych odrzutowych samolotów bojowych produkowanych przez francuskie zakłady lotnicze Dassault Aviation jest Mirage F1. W przeszłości około jednej trzeciej zbudowanych samolotów tego typu służyło w lotnictwie wojskowym Francji. Aktualnie są one wycofywane z użycia, jest to więc dobry moment, do bliższego zapoznania się z tą ciekawą konstrukcją.

Mirage F1 to jeden z samolotów opracowanych w słynnej wytwórni Dassault w ramach serii Mirage. F1 (początkowo nazwany Mirage IIIE2) zasadniczo został opracowany na eksport, z wykorzystaniem własnych funduszy producenta począwszy od 1964 r., ale później był promowany przez Marcela Dassaulta jako ewentualny następca Mirage III dla Sił Powietrznych Francji, po odrzuceniu przez nie proponowanego prototypu Mirage F2. F1 jest jedynym w serii Mirage, który nie ma typowego dla tych samolotów trójkątnego skrzydła „delta”, charakterystycznego dla Mirage III, IV, 5 i 2000. Odmienne skrzydła zostały dla samolotu wybrane by zredukować prędkość lądowania, uważaną w przypadku Mirage III za zbyt wysoką, dla operowania z szeregu mniejszych lotnisk Armée de l’Air (AdlA). Ograniczenie prędkości lądowania zostało ustanowione przez Siły Powietrzne Francji na 260 km/h, średnia zaś prędkość lądowania na F1 to tylko 230 km/h, jest ona zatem mniejsza o około 25% od Mirage III. Poza odmiennymi skrzydłami Mirage F1 ma także dwie inne bardzo charakterystyczne cechy. Jedna to duże, perforowane hamulce aerodynamiczne podobne do tych zastosowanych na samolocie myśliwsko-bombowym SEPECAT Jaguar, choć na Jaguarze są one usytuowane tuż za głównym podwoziem, na Mirage F1 zaś znajdują się pod wlotami powietrza do silników. Druga – to „solidne” podwozie samolotu, Mirage F1 ma bowiem trójpodporowe podwozie z bliźniaczymi kołami na każdej goleni. Wynikało to z kolejnego wymagania Sił Powietrznych Francji, by naddźwiękowe samoloty bojowe były zdolne do operowania z krótkich, doraźnie przygotowanych bieżni lotniskowych.

Pierwszy lot Mirage F1 miał miejsce 23 grudnia 1966 r. Samolot opracowano z myślą o działaniu w systemie obrony powietrznej. Choć pierwszy prototyp (F1 01) uległ zniszczeniu w czasie lotu 18 maja 1967 r., a jego pilot René Ligand zginął, to program był kontynuowany bez opóźnień. Zbudowano trzy samoloty przedseryjne, pierwsze dwa (F1 02 i F1 03) zostały oblatane w 1969 r., trzeci zaś (F1 04) – w 1970 r. Samolot F1 03 został wyposażony w silnik SNECMA ATAR 9K50 zastosowany później na maszynach seryjnych, będący rozwinięciem ATAR 9K napędzającego bombowce strategiczne, nosiciele broni jądrowej, Mirage IVA. ATAR 9K50 był rozwinięciem wcześniejszego silnika ATAR 9C, stosowanego na samolotach Mirage III i 5. Napęd Mirage F1 był bardziej niezawodny, miał większy ciąg i mniejsze jednostkowe zużycie paliwa. Połączenie nowego skrzydła z silnikiem o większym ciągu zaowocowało skróceniem rozbiegu przy starcie w porównaniu do Mirage III. Pierwszy lot seryjnego Mirage F1C miał miejsce w lutym 1973 r. Łącznie linie produkcyjne zakładów Dassault w Bordeaux-Mérignac do 1988 r. opuściło +720 samolotów tego typu. Siły Powietrzne Francji były jego głównym odbiorcą, dla AdlA dostarczono około 250 maszyn tego typu. W połowie lat siedemdziesiątych wersja Mirage F1 M-53 przegrała rywalizację z samolotem F-16 Fighting Falcon na następcę F-104 Starfighter, używanego przez Norwegię, Danię, Belgię i Holandię. Ze względu na skalę planowanych zakupów, rywalizację tę nazywano „kontraktem stulecia”. Co prawda wygrał F-16, ale Dassault mimo to zdołał sprzedać Mirage F1 licznym odbiorcom zagranicznym. Silnik M-53 stanowiący napęd wersji Mirage F1 M-53 był dalej rozwijany przez SNECMA i stał się napędem Mirage 2000. Mirage F1 został sprzedany do Iraku (129), Hiszpanii (73+18), Maroko (52), RPA (48), Grecji (40), Libii (38), Jordani (35), Kuwejtu (33), Ekwadoru (19) i Kataru (15). Chociaż Iran nigdy nie zakupił samolotów tego typu, to jednak stał się użytkownikiem przeszło 20 Mirage F1, które w 1991 r. ewakuowały sięz Iraku do Iranu i nie zostały nigdy zwrócone właścicielowi. Gabon stał się ostatnim odbiorcą Mirage F1, zakupując z RPA 8 samolotów tego typu w 2006 r. Poszczególni użytkownicy używali Mirage F1 do różnych zadań w kilku konfliktach zbrojnych. Na przykład ppołudniowoafrykańskie Mirage F1AZ i F1CZ wzięły udział w Wojnie Granicznej w latach osiemdziesiątych, odnosząc kilka zwycięstw powietrznych nad angolańskimi MiG-21, irackie Mirage F1EQ zaś walczyły z irańskimi siłami zbrojnymi w czasie wojny między tymi krajami.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 11/2013

Wróć