Ośmiodziałowa ósemka
ANDRZEJ PEREPECZKO
Ośmiodziałowa ósemka
Osiem całkiem nieźle zaprojektowanych brytyjskich krążowników lekkich, z których część służyła potem w czasie wojny we flotach Australii i Nowej Zelandii, stało się podstawą, na której oparto konstrukcję nieco większych krążowników typów ’Town’ i ’Colony’, licznie budowanych w latach 1934-1943. Choć niektóre z tej ósemki zostały zatopione w pierwszej połowie wojny lub poważnie uszkodzone, to bez wątpienia były „koniami roboczymi” swoich flot, do tego wyróżnionymi wieloma „honorami bitewnymi”.
KRĄŻOWNIKI LEKKIE TYPU LEANDER
Niezależnie od zleceń na budowę tzw. krążowników „ośmiocalowych” z armatami kal. 203 mm (zwanych też waszyngtońskimi, a od 1930 r. ciężkimi), pod koniec lat dwudziestych zastanawiano się w brytyjskiej Admiralicji pod kierownictwem Pierwszego Lorda Morskiego, którym był wtedy adm. Sir Charles E. Madden, nad potrzebą posiadania krążowników nieco mniejszych, „sześciocalowych”, a więc uzbrojonych w armaty kal. 152 mm, których zadaniem byłoby współdziałanie w operacjach zespołów najcięższych okrętów Royal Navy. W styczniu 1929 roku przedstawiono projekt wstępny kilku wersji takiego krążownika, w celu przeprowadzenia badań i wybrania najkorzystniejszego wariantu. W owym projekcie przyjęto, że rozpatrywane okręty będą miały wyporność standardową około 6000 ts, przy wymiarach około 160 × 15,8 × ? m. Zakładano moc maszyn rzędu 60 000 KM, a wymaganą prędkością miało być 31,25 węzła. Dodatkowym warunkiem był zasięg 6000-7000 mil morskich przy średniej prędkości 16 węzłów oraz przy zapasach paliwa około 1600 ts. W przedstawionym projekcie wstępnym przewidziano pięć wersji uzbrojenia głównego, a mianowicie:
W trakcie prowadzonych w kolejnych miesiącach badań i dyskusji wyłonił się szereg problemów. Przy przedłożonej wyporności i wymiarach niemożliwe było osiągnięcie zakładanej prędkości przy przewidzianej mocy, ani też zapotrzebowanego zasięgu. Należało zatem zwiększyć moc, a co zatem idzie – następowała konieczność powiększenia objętości przedziałów siłownianych, co w konsekwencji dawało wzrost objętości kadłuba, czyli również i wyporności. Dodatkowo Główny Mechanik Admiralicji (Engineer in Chief) zgłaszał potrzebę powiększenia powierzchni maszynowni, co miało korzystnie wpłynąć na zadania eksploatacyjne siłowni. Z kolei w trakcie dyskusji na temat uzbrojenia przyjęto wersję trzecią, czyli w sumie osiem armat kal. 152 mm. Taki wybór zwiększał siłę ognia, a jednocześnie zmniejszał liczbę załogi działu artyleryjskiego, ponieważ dla obsługi pojedynczego działa sześciocalowego potrzebnych było 10 ludzi, a dla zdwojonego – 15. W ten sposób załoga zmniejszała się o 20 osób, a jednocześnie łatwiej było rozmieścić na pokładzie cztery zdwojone armaty niż osiem pojedynczych. Ustalono także, że artylerię średnią stanowić będą cztery pojedyncze armaty kal. 102 mm, przystosowane do obrony przeciwlotniczej, oraz dwa poczwórne wielkokalibrowe przeciwlotnicze karabiny maszynowe – wkm-y Vickersa kal. 12,7 mm.
Duże kontrowersje dotyczyły również rozwiązania układu napędowego. W wersji początkowej przewidywano zainstalowanie ośmiu kotłów wytwarzających parę o ciśnieniu 17,5 bara umieszczonych w dwóch przedziałach kotłowych, za którymi byłyby dwie maszynownie zawierające cztery zespoły turbinowe. W układzie tym przewidziano, że na zewnętrzne śruby będzie przekazywana moc po 20 000 KM, na wewnętrzne natomiast po 10 000 KM, co razem dawałoby zaplanowane 60 000 KM. Moc taka jednak okazała się niewystarczająca do osiągnięcia zakładanej prędkości.Kolejne poprawki i zmiany w stosunku do pierwotnych projektów doprowadziły do zatwierdzenia 9 stycznia 1930 roku rozwiązania polegającego na układzie złożonym z trzech kotłowni i trzech przedziałów maszynowych.
Niezależnie od zleceń na budowę tzw. krążowników „ośmiocalowych” z armatami kal. 203 mm (zwanych też waszyngtońskimi, a od 1930 r. ciężkimi), pod koniec lat dwudziestych zastanawiano się w brytyjskiej Admiralicji pod kierownictwem Pierwszego Lorda Morskiego, którym był wtedy adm. Sir Charles E. Madden, nad potrzebą posiadania krążowników nieco mniejszych, „sześciocalowych”, a więc uzbrojonych w armaty kal. 152 mm, których zadaniem byłoby współdziałanie w operacjach zespołów najcięższych okrętów Royal Navy. W styczniu 1929 roku przedstawiono projekt wstępny kilku wersji takiego krążownika, w celu przeprowadzenia badań i wybrania najkorzystniejszego wariantu. W owym projekcie przyjęto, że rozpatrywane okręty będą miały wyporność standardową około 6000 ts, przy wymiarach około 160 × 15,8 × ? m. Zakładano moc maszyn rzędu 60 000 KM, a wymaganą prędkością miało być 31,25 węzła. Dodatkowym warunkiem był zasięg 6000-7000 mil morskich przy średniej prędkości 16 węzłów oraz przy zapasach paliwa około 1600 ts. W przedstawionym projekcie wstępnym przewidziano pięć wersji uzbrojenia głównego, a mianowicie:
- 5 pojedynczych armat kal. 152 mm (6 cali);
- 6 pojedynczych armat kal. 140 mm (5,5 cala)1;
- 4 zdwojone armaty kal. 152 mm;
- 3 zdwojone armaty kal. 152 mm;
- 2 zdwojone armaty kal. 152 mm plus dwie pojedyncze armaty tego samego kalibru.
W trakcie prowadzonych w kolejnych miesiącach badań i dyskusji wyłonił się szereg problemów. Przy przedłożonej wyporności i wymiarach niemożliwe było osiągnięcie zakładanej prędkości przy przewidzianej mocy, ani też zapotrzebowanego zasięgu. Należało zatem zwiększyć moc, a co zatem idzie – następowała konieczność powiększenia objętości przedziałów siłownianych, co w konsekwencji dawało wzrost objętości kadłuba, czyli również i wyporności. Dodatkowo Główny Mechanik Admiralicji (Engineer in Chief) zgłaszał potrzebę powiększenia powierzchni maszynowni, co miało korzystnie wpłynąć na zadania eksploatacyjne siłowni. Z kolei w trakcie dyskusji na temat uzbrojenia przyjęto wersję trzecią, czyli w sumie osiem armat kal. 152 mm. Taki wybór zwiększał siłę ognia, a jednocześnie zmniejszał liczbę załogi działu artyleryjskiego, ponieważ dla obsługi pojedynczego działa sześciocalowego potrzebnych było 10 ludzi, a dla zdwojonego – 15. W ten sposób załoga zmniejszała się o 20 osób, a jednocześnie łatwiej było rozmieścić na pokładzie cztery zdwojone armaty niż osiem pojedynczych. Ustalono także, że artylerię średnią stanowić będą cztery pojedyncze armaty kal. 102 mm, przystosowane do obrony przeciwlotniczej, oraz dwa poczwórne wielkokalibrowe przeciwlotnicze karabiny maszynowe – wkm-y Vickersa kal. 12,7 mm.
Duże kontrowersje dotyczyły również rozwiązania układu napędowego. W wersji początkowej przewidywano zainstalowanie ośmiu kotłów wytwarzających parę o ciśnieniu 17,5 bara umieszczonych w dwóch przedziałach kotłowych, za którymi byłyby dwie maszynownie zawierające cztery zespoły turbinowe. W układzie tym przewidziano, że na zewnętrzne śruby będzie przekazywana moc po 20 000 KM, na wewnętrzne natomiast po 10 000 KM, co razem dawałoby zaplanowane 60 000 KM. Moc taka jednak okazała się niewystarczająca do osiągnięcia zakładanej prędkości.Kolejne poprawki i zmiany w stosunku do pierwotnych projektów doprowadziły do zatwierdzenia 9 stycznia 1930 roku rozwiązania polegającego na układzie złożonym z trzech kotłowni i trzech przedziałów maszynowych.
Ciąg dalszy w numerze