Obrona wyspy Ambon w 1942 roku
Jan Radziemski
Zniszczenie dużej części amerykańskiej floty w Pearl Harbor i jądra brytyjskiej Floty Wschodniej pod Kuantanem otworzyło Japończykom drogę do dalszych podbojów w południowo-wschodniej Azji. Już 10 grudnia japońskie wojska lądowały na największej wyspie Filipin - Luzonie. Po zepchnięciu wojsk McArthura na półwysep Bataan i wyspę Corregidor, synowie Nipponu przystąpili do zajmowania kluczowych portów, lotnisk i miast południowych Filipin. Zatoka Davao, na południowym krańcu Mindanao, stała się głównym rejonem koncentracji japońskich sił zbrojnych. Stamtąd wyprowadziły one rozwijające się w dwóch kierunkach operacyjnych natarcie ku Barierze Malajskiej (Półwysep Malajski, Sumatra i Jawa). Zespół Zachodni skierował się ku niej Cieśniną Makasarską, a Wschodni przez Przesmyk Molucki. Celem ofensywy było zajęcie Holenderskich Indii Wschodnich. Daleko na zachodzie rejonu operacyjnego siły japońskie kontynuowały z Indochin Francuskich natarcie na brytyjską bazę w Singapurze i szykowały się do inwazji na Sumatrę i Jawę. Opanowanie Holenderskich Indii Wschodnich wymagało wcześniejszego zajęcia kilku kluczowych punktów, jednym z nich była wyspa Ambon położona w archipelagu Molluków. Operację miał przeprowadzić zespół Wschodni.
Wyspa Ambon
Ambon, zwana też Amboiną lub Amboyną, jedna z należących do Holandii wysp w południowej części archipelagu Molukków (obecnie Indonezja). Położona jest centralnie pomiędzy Nową Gwineą, Celebes i Halmaherą. Wyspa Ambon kształtem przypomina „ósemkęʺ lub „klepsydręʺ i składa się z dwóch półwyspów Hitoe i Laitimor połączonych wąskim przesmykiem i oddzielonych dużą wewnętrzną Zatoką Ambon. Powierzchnia wyspy (761 km2) jest raczej pagórkowata, z wznoszącym się do 1038 m n.p.m. najwyższym szczytem Salhatu. Chociaż wyspa znajduje się w regionie zagrożonym trzęsieniami ziemi, na Ambon nie ma aktywnych wulkanów. Panuje tutaj klimat równikowy z obfitymi opadami. Poza obszarami zabudowanymi jest niewiele dróg, jedynie szlaki dla zwierząt i ścieżki spacerowe. Rdzenna ludność (Ambończycy) liczyła około 40 000 głównie chrześcijan zamieszkujących w południowej części wyspy i około 500 rodzin islamskich zamieszkujących głównie na północy. Licząca 8000 mieszkańców stolica wyspy zwana także Ambon położona na półwyspie Laitimor po wschodniej stronie Zatoki Ambon stanowiła główny port nie tylko tej wyspy, lecz całej wschodniej części archipelagu. Port Ambon posiadał betonowe molo o długości nabrzeża około 100 metrów i mógł obsługiwać statki o pojemności do 10 000 BRT. Dysponował też slipem o długości 90 metrów i tzw. „pomostem węglowymʺ.
Po 1936 roku wyspa została przekształcona w pomocniczą bazę wsparcia dla Królewskiej Marynarki Wojennej Holandii. W miejscowości Halong znajdowała się baza marynarki wojennej z wodowiskiem dla wodnosamolotów. Po przeciwnej stronie zatoki na półwyspie Hitoe (12 km na południowy zachód od stolicy) znajdowało się lotnisko Laha z betonowym pasem startowym o długości 1700 metrów – jedna z głównych baz sił powietrznych w Holenderskich Indiach Wschodnich. W pobliżu północnego krańca wyspy w Liang wybudowano nowe lądowisko. Znakomite położenie na wschodnim skraju Holenderskich Indii Wschodnich, czyniło z Ambon cenną bazę morską i lotniczą. Można było z niej kontrolować zachodnie wybrzeże Nowej Gwinei (odległość 250 mil), a także północną część Australii (650 mil do Darwin). Z tych właśnie powodów zwrócili na nią uwagę także Japończycy.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 4/2025