Nowa specustawa. Inwestycje dla potrzeb obronności mają przyspieszyć, a gotowość zbrojeniowa państwa wzrosnąć

Wojciech Pawłuszko

Praktycznie w ostatnim dniu urzędowania w czasie drugiej kadencji na stanowisku Prezydenta RP, tj. 5 sierpnia 2025 roku, Andrzej Duda podpisał ustawę z 25 lipca br. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa lub kluczowych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa lub bezpieczeństwa publicznego oraz ustanawiania stref ochronnych terenów zamkniętych. Określa ona m.in. działania, które mają zapewnić wzrost potencjału polskiego przemysłu obronnego.

Efekt współpracy trzech resortów

Projekt ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa lub kluczowych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa lub bezpieczeństwa publicznego oraz ustanawiania stref ochronnych terenów zamkniętych (tzw. Specustawa) został wpisany do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów 23 września 2024 roku, upubliczniony 22 października tego samego roku i przyjęty przez rząd 8 kwietnia 2025, a finalną wersję ustawy Sejm uchwalił w warunkach ponadpartyjnej zgody 25 lipca 2025. Za przygotowanie projektu odpowiadały: Ministerstwo Obrony Narodowej, jako resort wiodący, przy współpracy Ministerstwa Aktywów Państwowych oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Nadzór polityczny nad pracami legislacyjnymi sprawował wiceminister obrony narodowej Cezary Tomczyk, wspierany merytorycznie przez urzędników Departamentu Infrastruktury MON na czele z dyrektorem tej komórki organizacyjnej, czyli gen. bryg. Jackiem Sankowskim.

Zgodnie z deklaracją rządu, zamieszczoną w dołączonej do ustawy ocenie skutków regulacji, celem tej inicjatywy legislacyjnej jest pilna potrzeba uproszczenia i usprawnienia procesu inwestycyjno-budowlanego w zakresie przygotowania i realizacji strategicznych oraz kluczowych inwestycji dotyczących obronności państwa i bezpieczeństwa publicznego. Rząd stoi na stanowisku, że opracowanie projektu było determinowane sytuacją geopolityczną oraz koniecznością przyspieszenia procesu inwestycyjnego w zakresie potrzeb obronności państwa, który w ocenie rządu, w obecnych uregulowaniach prawnych jest procesem zbyt złożonym i długotrwałym, a w większości przypadków opóźnia wprowadzenie na wyposażenie Sił Zbrojnych RP nowego sprzętu wojskowego. Według danych rządu uśredniony czas trwania procesu inwestycyjnego (inwestycje budowlane) wynosi 4–6 lat w zależności od poziomu skomplikowania danego przedsięwzięcia, a wybrane projekty trwały ponad dekadę. Sam proces przygotowania dokumentacyjnego, uzyskanie wymaganych prawem decyzji administracyjnych oraz procedura postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zajmują łącznie nawet do trzech lat. Można się zgodzić, że takie terminy realizacji inwestycji są nieakceptowalne z perspektywy podejmowanych przedsięwzięć, z uwagi na zobowiązania sojusznicze w ramach NATO czy Narodowego Programu Odstraszania i Obrony – „Tarcza Wschód”.

Ułatwienia administracyjne

Specustawa wprowadza pojęcie „strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa” oraz pojęcie „kluczowej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa”. Ta pierwsza oznacza inwestycję celu publicznego, realizowaną na potrzeby obronności państwa lub ze względu na zobowiązania sojusznicze wykonywane w ramach NATO. Z kolei druga oznacza inwestycję celu publicznego prowadzoną na potrzeby obronności państwa lub budowania przemysłowego potencjału obronnego, realizowaną ze względu na istotny interes bezpieczeństwa państwa lub zobowiązania sojusznicze wykonywane w ramach NATO, lub inwestycję, której muszą towarzyszyć szczególne środki bezpieczeństwa. Inwestorem kluczowej inwestycji może być m.in. jednostka organizacyjna podległa MON lub przez niego nadzorowana albo spółka prowadząca działalność w ramach przemysłowego potencjału obronnego.

Na mocy Specustawy strategiczne i kluczowe inwestycje w zakresie potrzeb obronności państwa mogą liczyć na liczne ułatwienia administracyjne, co ma przyspieszyć tempo ich realizacji. Do obu rodzajów inwestycji nie będą stosowane przepisy regulujące udział społeczeństwa w ochronie środowiska (pozarządowe organizacje ekologiczne, niejednokrotnie zawiązane niedługo przed rozpoczęciem inwestycji, często korzystają z pełnej ścieżki odwoławczej w ramach postępowań administracyjnych dotyczących kwestii środowiskowych), ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz na obszar „Natura 2000”. W sprawach dotyczących kluczowych inwestycji nie będą też stosowane przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ani ustawy o rewitalizacji.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 9/2025