Northrop BT. Poprzednik Dauntlessa
Leszek A. Wieliczko
Skonstruowany w połowie lat 30. Northrop BT-1 był pierwszym nowoczesnym pokładowym bombowcem nurkującym US Navy. Wraz z prototypem wyprodukowano tylko 55 egzemplarzy, ponieważ oprócz BT-1 US Navy przyjęła wówczas do służby także inne typy bombowców. BT-1 służyły w dwóch eskadrach operacyjnych w latach 1938–1941. Potem jeszcze przez trzy lata były wykorzystywane do szkolenia pilotów i mechaników oraz zadań pomocniczych. Na bazie BT-1 powstał najsłynniejszy amerykański bombowiec nurkujący Douglas SBD Dauntless.
Geneza
Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych (United States Navy) zainteresowała się techniką bombardowania w locie nurkowym w drugiej połowie lat 20. i szybko stała się jej gorącym zwolennikiem. Przeprowadzone eksperymenty wykazały bowiem bardzo dużą celność bomb zrzucanych w locie nurkowym, co było niezwykle istotne podczas atakowania stosunkowo małych i manewrujących celów, jakimi były okręty. Funkcję bombowców nurkujących pełniły początkowo myśliwce Curtiss F6C i F8C przystosowane do przenoszenia bomby o masie 227 kg, ale szybko stało się oczywiste, że potrzebny jest wyspecjalizowany samolot o znacznie mocniejszej konstrukcji i większym udźwigu, ponieważ taka bomba nie była w stanie poważnie zaszkodzić mocniej opancerzonym okrętom. Pierwszym produkowanym seryjnie bombowcem nurkującym przyjętym do wyposażenia US Navy w 1932 roku był Martin BM-1 (B – bomber). Przenoszona przez niego bomba o masie 454 kg mogła przebić pancerz nawet pancerników. Dwa lata później do służby wszedł bombowiec nurkujący Great Lakes BG-1. Oba typy były dwupłatami ze stałym podwoziem.
Na początku lat 30. bombowce nurkujące zostały uznane przez US Navy za główną siłę uderzeniową lotnictwa pokładowego. Zwodowany w lutym 1933 roku lotniskowiec USS Ranger (CV-4) w ogóle nie miał magazynów torped lotniczych, ponieważ nie planowano wprowadzania na jego pokład samolotów torpedowych. Rozwijając koncepcję bombowców nurkujących Biuro ds. Lotnictwa (Bureau of Aeronautics; BuAer) US Navy utworzyło w 1934 roku nową kategorię samolotów rozpoznawczo-bombowych (SB – scout-bomber), których zadaniem było zarówno bombardowanie w locie nurkowym, jak i dalekie rozpoznanie nad oceanami. Pierwszym przedstawicielem tej kategorii samolotów pokładowych był Vought SBU-1 – także dwupłat ze stałym podwoziem.
Szybki postęp w technice lotniczej w latach 30. sprawił, że kryte płótnem dwupłaty ze stałym podwoziem szybko stały się przestarzałe. 1 czerwca 1934 roku BuAer skierowało więc do zainteresowanych wytwórni lotniczych propozycję zbudowania nowych samolotów kategorii B i SB, aby w przyszłości zastąpić zarówno bombowce Martin BM-1/2 i Great Lakes BG-1, jak i Vought SBU-1. Oba rodzaje maszyn miały być dwumiejscowe i zdolne do bombardowania w locie nurkowym przy zerowej sile nośnej, czyli pod kątem niemal 90° (wcześniejsze typy samolotów nurkowały pod kątem nie większym niż 45°). Ich konstrukcja musiała wytrzymać bardzo duże przeciążenie podczas wyprowadzania z nurkowania (nawet do 9g). Konieczne było zastosowanie hamulców aerodynamicznych, aby ograniczyć prędkość nurkowania do najwyżej 463 km/h (250 węzłów), oraz stelaża odsuwającego bombę od kadłuba podczas zrzutu, aby nie uderzyła w śmigło lub podwozie (jeśli było stałe). Różnice pomiędzy obydwiema kategoriami bombowców sprowadzały się w zasadzie tylko do maksymalnej masy startowej i udźwigu bomb – odpowiednio 2722 i 454 kg w przypadku bombowca nurkującego (B) oraz 2268 i 227 kg w przypadku samolotu rozpoznawczo-bombowego (SB).
W odpowiedzi sześć firm skonstruowało siedem samolotów. Były to dwupłaty Curtiss XSBC-2, Great Lakes XB2G-1, Grumman XSBF-1 i Vought XSB3U-1 oraz jednopłaty Brewster XSBA-1, Vought XSB2U-1 i Northrop XBT-1. Wszystkie miały zakryte kabiny i chowane podwozie. Zamiast dokonać wyboru najlepszej konstrukcji, w latach 1936–1938 BuAer zamówiło niewielkie serie SBC-3, SBA-1, SB2U-1 i BT-1. Ten ostatni był pierwszym produkowanym seryjnie pokładowym bombowcem nurkującym US Navy w układzie wolnonośnego jednopłata o całkowicie metalowej konstrukcji. Ponieważ różnice w masie startowej i udźwigu pomiędzy samolotami kategorii B i SB zatarły się, więc BuAer zrezygnowało z kategorii B i samolot BT-1 był jej ostatnim przedstawicielem.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 5/2025