Motocykle w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie 1940–1947

TOMASZ SZCZERBICKI

Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie to ważna część historii Wojska Polskiego. Od początku formowania, kolejne jednostki były w dużym stopniu zmotoryzowane. Taki stan wymuszał dynamicznie zmieniający się charakter pola walki („wojna motorów”). Jednym z pojazdów polskich żołnierzy były motocykle.

 Wbrew pozorom nie jest to tylko opowieść o dalekich stronach i egzotycznych pojazdach. Od drugiej połowy lat czterdziestych do końca lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku mogliśmy bowiem spotkać te motocykle także na naszych drogach. Docierały tu w różny sposób – za sprawą dostaw Lend- Lease, UNRRA i powojennych rządowych zakupów demobilowych; przywożone przez powracających do kraju byłych żołnierzy, i kilkoma innymi drogami.

W kilka dni po wybuchu wojny, 9 września 1939 r., w Paryżu, premier Francji Edward Daladier i ambasador Polski Juliusz Łukasiewicz podpisali umowę wojskową o utworzeniu polskiej dywizji piechoty w tym kraju. Jednostka miała być sformowana z polskich emigrantów zarobkowych, którzy dość licznie wyjeżdżali do Francji, Belgii i Holandii, w latach dwudziestych i trzydziestych.

Pod koniec września 1939 r. dotarł do Paryża gen. Władysław Sikorski. Pierwszym jego działaniem było utworzenie nowych władz polskich na uchodźctwie. Kolejnym rozpoczęcie odtwarzania Armii Polskiej we Francji. W połowie października 1939 r. Naczelny Wódz, którym został mianowany gen. Sikorski, oficjalnie rozkazał rozbudowę Armii Polskiej we Francji. Od listopada 1939 r. rozpoczęto formowanie czterech polskich dywizji piechoty: 1. Dywizji Grenadierów, 2. Dywizji Strzelców Pieszych, 3. Dywizji Piechoty i 4. Dywizji Piechoty. W styczniu 1940 r. dodatkowo rozpoczęto tworzenie Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich oraz 10. Brygady Kawalerii Pancernej. Ponadto odtwarzano szereg oddziałów lotnictwa, marynarki wojennej oraz wsparcia.

LATA 1939–1940

Formowanie pierwszej polskiej dywizji piechoty, przemianowanej następnie na 1. Dywizję Grenadierów, rozpoczęto już w połowie września 1939 r. w obozie ćwiczebnym w Coëtquidan. Wtedy to, w uzgodnieniu z rządem francuskim, ogłoszono pobór obywateli polskich mieszkających we Francji oraz zaciąg ochotniczy wśród polskiej emigracji. 13 listopada 1939 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał formalny rozkaz o sformowaniu 1. Dywizji Grenadierów. Początkowo jej organizacją zajmował się gen. Stanisław Maczek, w styczniu 1940 r. dowódcą 1. Dywizji Grenadierów został mianowany płk dypl. Bronisław Duch.

Dywizja była formowana według wzorów francuskich i składała się z: 1. Pułku Grenadierów Warszawy, 2. Pułku Grenadierów Wielkopolskich im. Bolesława Chrobrego, 3. Pułku Grenadierów Śląskich, 1. Dywizjonu Rozpoznawczego im. Księcia Poniatowskiego, 1. Wileńskiego Pułku Artylerii Lekkiej im. Gen. Bema, 1. Pomorskiego Pułku Artylerii Ciężkiej, 1. Modlińskiego Batalionu Saperów im. Tadeusza Kościuszki, 1. Gdańskiego Batalionu Łączności oraz oddziału przeciwpancernego i służb.

Skład osobowy 1. Dywizji Grenadierów wynosił: 580 oficerów, 2600 podoficerów oraz ok. 13 000 szeregowych. Jednostka była wyposażona w 560 samochodów osobowych i ciężarowych (głównie produkcji francuskiej) oraz kilkaset motocykli, głównie produkcji francuskiej: Gnome & Rhone, Peugeot, Rene Gillet, Terrot oraz pewną ilość amerykańskich: Harley-Davidson i Indian. Przykładowo w maju 1940 r., 1. Dywizjon Rozpoznawczy, w końcowej fazie sformowany na etacie francuskiego oddziału zmotoryzowanego, dla 647 swoich żołnierzy (oficerów, podoficerów i szeregowców) miał organizacyjnie przypisane 192 motocykle.

Pod koniec kwietnia 1940 r. 1. Dywizja Grenadierów została skierowana do Lotaryngii. 18 maja weszła w skład XX Korpusu Armii Francuskiej, który znajdował się w rejonie Sarry – jednego z odcinków linii Maginota. Miesiąc później XX Korpus został okrążony a wraz z nim 1. Dywizja Grenadierów. 21 czerwca gen. bryg. Bronisław Duch wobec niemożności kontynuowania dalszej walki podjął decyzję o rozwiązaniu jednostki i przedzieraniu się żołnierzy na południe Francji lub do Szwajcarii.

Oficjalny rozkaz o formowaniu 2. Dywizji Strzelców Pieszych został wydany 11 listopada 1939 r. Dowódcą dywizji został płk Bronisław Prugar-Ketling, awansowany do stopnia generała brygady. Wyposażenie i uzbrojenie 2. Dywizji Strzelców Pieszych było podobne do tego, jakie otrzymała 1. Dywizja Grenadierów. Do momentu ataku Niemiec na Francję nie zdołano jednak ukończyć organizacji dywizji i szkolenia żołnierzy. W kampanii francuskiej 1940 r. 2. Dywizja Strzelców Pieszych toczyła walki z przeważającym przeciwnikiem w Alzacji. Po ustaniu możliwości oporu, 19 czerwca 1940 r., większość sił dywizji wraz ze sprzętem przekroczyła granicę szwajcarską i została internowana.

Przed kampanią francuską przystąpiono jeszcze do organizacji 3. i 4. Dywizji Piechoty oraz 10. Brygady Kawalerii Pancernej. Nie zakończono jednak formowania tych jednostek. Wyjątek stanowiła tylko Brygada Strzelców Karpackich, która po kapitulacji Francji przeszła w całości pod dowództwo brytyjskie.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia Nr Specjalny 1/2015