Modernizacja Sił Powietrznych 2001–2017

Tomasz Kwasek

W powszechnej opinii modernizacja polskich Sił Powietrznych prowadzona w ostatnich kilkunastu latach obejmowała jedynie zakup nowych typów samolotów. Obok tego prowadzono jednak szereg innych programów inwestycyjnych, dotyczących modernizacji maszyn już używanych, jak również zakupu uzbrojenia lotniczego oraz symulatorów. Niniejszy artykuł ma na celu ukazanie jak skomplikowanym i długotrwałym procesem jest pozyskiwanie i utrzymanie w sprawności sprzętu dla lotnictwa wojskowego.

Zakup F-16 Jastrząb

Jednym z najważniejszych programów modernizacyjnych polskiego lotnictwa wojskowego w ciągu ostatnich 15 lat był zakup nowych odrzutowych samolotów bojowych. Kwestia pozyskania następców wysłużonych i przestarzałych maszyn poradzieckich, w pierwszej kolejności typów MiG-21 i MiG-23 oraz Su-20, podnoszona była już od początku lat dziewięćdziesiątych ub. wieku, ale z uwagi na brak możliwości finansowania tak poważnego zakupu, decyzja odkładana była z roku na rok. W październiku 1997 roku MON wysłało do potencjalnych oferentów zapytania w sprawie ewentualnego pozyskania myśliwców, procedura została jednak czasowo wstrzymana. Dopiero w zaakceptowanym w styczniu 2001 roku, w pierwszym po wejściu Polski do NATO, Wieloletnim programie przebudowy i modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP w latach 2001-2006 (dalej: PMT) zaplanowano pozyskanie 60 wielozadaniowych samolotów bojowych.. W związku ze znacznymi kosztami inwestycji finansowanie tego programu miało być realizowane z odrębnego źródła – podstawą prawną finansowania zadania była ustawa z czerwca 2001 roku o ustanowieniu programu wieloletniego „Wyposażenie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w samoloty wielozadaniowe” i zapewnieniu warunków jego realizacji. Na jej mocy zamierzano do końca 2006 roku zakupić dla czterech eskadr lotnictwa taktycznego Sił Powietrznych RP łącznie 60 myśliwców, z tego 44 nowe i 16 używanych, wraz z zestawem środków bojowych, logistycznych i usługą szkolenia personelu. Program miał być finansowany z budżetu państwa – w latach 2002–2010 w kwotach w wysokości 0,05% PKB, w latach 2011–2015 zgodnie z ustawami budżetowymi; jego zakończenie przewidywano w 2015 roku. Zgodnie z krajowymi regulacjami prawnymi tak duże przedsięwzięcie finansowe miało być objęte programem umów kompensacyjnych, zaakceptowanych przez resort gospodarki. Zakup nie był jedynie wymogiem wzmocnienia (utrzymania) potencjału lotnictwa wojskowego, ale wiązał się również z zaakceptowanym przez Polskę – w pakiecie Celów Sił Zbrojnych Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego – celem EA-1560, dotyczącym wydzielenia do sił sojuszniczych jednej eskadry odrzutowych samolotów bojowych, z terminem osiągnięcia gotowości do końca 2003 roku.

Jeszcze w lutym 2001 roku powołano w Ministerstwie Obrony Narodowej komisję przetargową i zainicjowano procedurę przetargową wyboru nowego myśliwca. Do postępowania przystąpiły konsorcja oferujące początkowo maszyny nowe i używane: Dassault Aviation z Mirage 2000, SAAB AB i BAE Systems z JAS-39 Gripen oraz Lockheed Martin z F-16 Fighting Falcon. W sierpniu miało nastąpić złożenie ofert technicznych wszystkich trzech konsorcjów, a w lutym 2002 roku – ofert w zakresie współpracy przemysłowej i offsetu. wynikające m.in. z pozyskania samolotów MiG-29 z Niemiec, które miały wejść na wyposażenie jednej z planowanych do przezbrojenia eskadr. Zgodnie z nowelizacją wspominanej ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego „Wyposażenie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w samoloty wielozadaniowe” i zapewnieniu warunków jego realizacji zamiast 60 maszyn zaplanowano zakup 48 samolotów, ale wyłącznie nowych. W skład planowanego pakietu miały również wejść zadania związane z przygotowaniem infrastruktury lotniskowej i systemów ubezpieczenia lotów oraz sfinansowanie wydatków związanych z wyborem samolotu, a warunkiem koniecznym podpisania kontraktu miało być zrealizowanie przez dostawcę umów kompensacyjnych (offsetowych) i inwestycje w podmioty polskiego sektora lotniczo-zbrojeniowego. Wyposażenie trzech eskadr lotnictwa taktycznego w nowe myśliwce miało zakończyć się w 2008 roku.

W marcu 2002 roku wysłano do potencjalnych producentów samolotów zaproszenia do złożenia zmienionych ofert w przetargu, które przygotowały podmioty: Dassault Aviation proponujący Mirage 2000-5 Mk.2, SAAB AB i BAE Systems oferujący JAS-39C/D Gripen oraz agencja współpracy w zakresie bezpieczeństwa obronnego DSCA (Defense Security Cooperation Agency), działająca w imieniu rządu Stanów Zjednoczonych, proponująca samoloty Lockheed Martin F-16C/D Block 52+ Fighting Falcon. W listopadzie 2002 roku złożono oferty ostateczne i w następnym miesiącu wybrano propozycją amerykańską – w raporcie komisji przetargowej najwyższą ocenę uzyskał samolot produkcji Lockheed Martin. Umowa międzyrządowa pomiędzy MON a DSCA na dostawę 36 jednomiejscowych samolotów bojowych F-16C i 12 dwumiejscowych samolotów szkolno-bojowych F-16D w latach 2006–2008, umowa pomiędzy resortem gospodarki a administracją amerykańską o offsecie, umowy z ministerstwem finansów a rządem USA o finansowaniu nabycia i o udzieleniu kredytu na zakup zostały podpisane w kwietniu 2003 roku.

Polskie maszyny zostały wyprodukowane w najnowszej ówcześnie kompletacji, są m.in. wyposażone w radiolokator pokładowy AN/APG-68(V)9, system wymiany informacji taktycznej IDM Link-16, piloci dysponują celownikami nahełmowymi JHMCS i goglami noktowizyjnymi AN/PVS-22. Samoloty, nazwane oficjalnie F-16 Jastrząb, zostały przekazane Polsce zgodnie z harmonogramem między listopadem 2006 roku, a grudniem 2008 roku. Jastrzębie mają resurs 8000 godzin lotu lub 40 lat eksploatacji. Wraz z maszynami zakupiono pakiet wyposażenia i środków bojowych, w tym zasobniki obserwacyjno-celownicze AN/AAQ-33 Sniper-XP (22 szt.), zasobniki rozpoznawcze DB-110 (7 szt.), zbiorniki konforemne CFT (17 szt.), pociski rakietowe powietrze–powietrze AIM-9X Sidewinder (178 szt.) i AIM-120C-5 AMRAAM (178 szt.), pociski rakietowe powietrze–ziemia AGM-65G2 Maverick (360 szt.), bomby szybujące AGM-154C JSOW-C (280 szt.), bomby swobodnie spadające Mk 82 (467 szt.) i Mk 84 (234 szt.), zestawy adaptacyjne do przekształcenia bomb Mk 82 i Mk 84 w bomby kierowane GBU-12 Paveway II i GBU-24 Paveway III (312 szt.) i zestawy adaptacyjne do przekształcenia bomb Mk 82 i Mk 84 w bomby kierowane GBU-32/B JDAM i GBU-38/B JDAM (470 szt.). 

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 9/2017