Modernizacja lotnictwa wojskowego Pakistanu

Leszek A. Wieliczko

Z powodu nieustającego konfliktu z sąsiednimi Indiami, przeradzającego się co pewien czas w otwartą konfrontację militarną, Pakistan utrzymuje bardzo liczne siły zbrojne. Budżet obronny nie wystarcza jednak na zaspokojenie w krótkim czasie wszystkich potrzeb w zakresie nowoczesnego wyposażenia i uzbrojenia. Proces modernizacji technicznej pakistańskiego lotnictwa wojskowego musi więc być rozłożony na wiele lat. W artykule przedstawiono lotnicze programy modernizacyjne zrealizowane lub tylko zainicjowane w XXI wieku.

Największym użytkownikiem wojskowych statków powietrznych są oczywiście Pakistańskie Siły Powietrzne (urdu Pakistan Fizayia; ang. Pakistan Air Force, PAF), ale Wojska Lądowe (Pakistan Fauj; Pakistan Army, PA) i Marynarka Wojenna (Pakistan Bharia; Pakistan Navy, PN) również dysponują własnymi formacjami lotniczymi wyposażonymi w samoloty, śmigłowce i bezzałogowe statki powietrzne (BSP). Największym i najważniejszym dostawcą sprzętu dla pakistańskiego lotnictwa wojskowego są od wielu dekad Chiny. W okresach ocieplenia politycznych relacji ze Stanami Zjednoczonymi, Pakistan kupuje także amerykańskie uzbrojenie i chętnie korzysta z pomocy wojskowej USA. Wśród innych krajów dostarczających samoloty, śmigłowce i BSP były lub wciąż są m.in. Włochy, Wielka Brytania, Rosja, Niemcy, Ukraina, Szwecja czy Turcja. Znaczący udział w dostawach samolotów, a od kilkunastu lat także BSP, mają również krajowi producenci.

Proces modernizacji technicznej pakistańskiego lotnictwa wojskowego jest realizowany w zasadzie nieustannie, ponieważ środki przeznaczane na obronę nie wystarczają na zaspokojenie w krótkim czasie wszystkich potrzeb w zakresie nowoczesnego wyposażenia i uzbrojenia. Praktykowanym od dawna sposobem na doraźną poprawę sytuacji jest więc pozyskiwanie sprzętu używanego – zarówno kupowanego komercyjnie na rynku wtórnym, jak i przekazywanego bezpłatnie przez zaprzyjaźnione państwa. To sprawia jednak, że nie ma mowy o jakiejkolwiek unifikacji wyposażenia w żadnym rodzaju sił zbrojnych, a tym bardziej w skali całej pakistańskiej armii. Obok nowoczesnych typów samolotów i śmigłowców, wyprodukowanych i kupionych w ostatnich kilku lub kilkunastu latach, w eksploatacji wciąż znajdują się maszyny pochodzące z lat 70., a nawet 60.

Siły Powietrzne

Pakistańskie Siły Powietrzne są w trakcie generacyjnej wymiany samolotów bojowych. Uderzeniowe Nanchang A-5C i myśliwskie Chengdu F-7P zostały wycofane odpowiednio w 2011 i 2023 roku i zastąpione przez produkowane w kraju w kooperacji z Chinami myśliwce JF-17 Thunder. Te maszyny zostaną następcami także samolotów Mirage III/5, F/FT-7PG i F-16A/B, a w dalszej perspektywie również F-16AM/BM, czyli zmodernizowanych, kupionych w latach 80. ubiegłego wieku F-16A/B. W ten sposób JF-17 staną się w nadchodzących latach podstawowymi samolotami bojowymi PAF. Oprócz JF-17 kupiono partię myśliwców F-16C/D Block 52+ i chińskich J-10CE. Zmodernizowano awionikę samolotów transportowych C-130 Hercules i nabyto używane C-130H. Pozyskano samoloty wczesnego ostrzegania Saab 2000 AEW i ZDK-03 (KE-03), transportowo-tankujące Ił-78MP, szkolno-treningowe K-8P Karakorum, lekkie samoloty transportowe, dyspozycyjne i walki elektronicznej, śmigłowce Mi-171Sz i AW139 oraz dużą liczbę BSP różnych typów. Planowane są zakupy kolejnych myśliwców oraz samolotów szkolenia zaawansowanego.

1. Pakistan był jednym z pierwszych zagranicznych nabywców myśliwców General Dynamics (obecnie Lockheed Martin) F-16 Fighting Falcon. W grudniu 1981 roku podpisano umowę międzyrządową w sprawie zakupu 40 egz. w wariancie Block 15, w tym 28 egz. F-16A i 12 egz. F-16B (programy „Peace Gate I i II”). Samoloty zostały dostarczone w latach 1983–1987. W grudniu 1988 roku zamówiono sześć F-16A i pięć F-16B w wariancie Block 15 OCU (Operational Capability Upgrade), aby zastąpić maszyny utracone w wypadkach („Peace Gate III”). Następnie w 1989 roku zamówiono 60 egz. Block 15 OCU, w tym 48 egz. F-16A i 12 egz. F-16B („Peace Gate IV”). Gdy jednak pod koniec lat 80. Pakistan zacieśnił relacje z Chinami i rozpoczął prace nad własną bronią jądrową, Stany Zjednoczone wprowadziły 6 października 1990 roku embargo na dostawy sprzętu wojskowego do Pakistanu. Objęło ono także myśliwce F-16. Do 1994 roku wszystkie samoloty zamówione w ramach programu „Peace Gate III” oraz 17 egz. wyprodukowanych w ramach „Peace Gate IV” – łącznie 13 egz. F-16A i 15 egz. F-16B – zostały odstawione na składowisko. Pozostałe 43 egz. z programu „Peace Gate IV” nie zostały już zbudowane.

Po zamachach terrorystycznych we wrześniu 2001 roku Pakistan został sojusznikiem Stanów Zjednoczonych w tzw. globalnej wojnie z terroryzmem, co skutkowało zniesieniem embarga. W ślad za tym powróciła kwestia zakupu F-16. Amerykańska administracja wydała 25 marca 2005 roku zgodę na sprzedaż do Pakistanu w ramach procedury FMS (Foreign Military Sale) 24 egz. F-16C/D w najnowszej wersji Block 50+/52+ (z opcją na 55 kolejnych). Ostatecznie 30 września 2006 roku podpisano umowę międzyrządową w sprawie zakupu 18 egz. F-16C/D Block 52+ (12 egz. F-16C i sześć F-16D) z opcją na 18 (program „Peace Drive I”). Umowa obejmowała także dostawę 28 egz. F-16A/B zatrzymanych w 1990 roku oraz modernizację 60 egz. F-16A/B. Ponieważ Amerykanie rozliczyli się już wcześniej z Pakistanem za zatrzymane samoloty, więc ostatecznie jako rekompensatę za opóźnienie w latach 2005–2008 przekazali bezpłatnie w ramach programu EDA (Excess Defense Articles) 14 używanych F-16A/B Block 15 OCU (trzy A i 11 B). Nowe F-16C/D zostały dostarczone między czerwcem a grudniem 2010 roku.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 6/2025