Modernizacja lotnictwa wojskowego Danii
Leszek A. Wieliczko
Duńskie siły zbrojne są nieliczne i mają wyłącznie obronny charakter. Ich misją jest zapobieganie konfliktom i wojnom oraz obrona suwerenności i integralności terytorialnej kraju. W XXI wieku dokonano znaczącej modernizacji technicznej Sił Powietrznych – kupiono nowe samoloty bojowe, transportowe i dyspozycyjne oraz śmigłowce transportowe i morskie. W bieżącym roku podpisano umowę dotyczącą nabycia czterech rozpoznawczych bezzałogowców MQ-9B i podjęto decyzję o dokupieniu drugiej partii wielozdaniowych samolotów bojowych F-35A. Jest też rozważane pozyskanie samolotów patrolowych morskich i wczesnego ostrzegania.
Siły Powietrzne (Flyvevåbnet, FLV; w języku angielskim nazywane oficjalnie Royal Danish Air Force, RDAF) są jednym z kilku rodzajów duńskich sił zbrojnych, określanych oficjalnie jako Siły Obrony (Forsvaret; Danish Defence lub Danish Armed Forces). Do ich zadań należy obrona przestrzeni powietrznej kraju, monitorowanie wód terytorialnych (m.in. w celu wykrywania skażeń i kontroli rybołówstwa), wsparcie sił lądowych, morskich, specjalnych i policyjnych (np. podczas operacji antyterrorystycznych), przewóz ludzi (w tym najważniejszych osób w państwie) i ładunków, poszukiwanie i ratownictwo (Search and Rescue, SAR) oraz ewakuacja medyczna (Medical Evacuation, MEDEVAC).
Samoloty
Następcami wysłużonych myśliwców F-16AM/BM Fighting Falcon, których pozostało już tylko około 20 egz. (15 AM i pięć BM), zostają wielozadaniowe samoloty bojowe 5. generacji Lockheed Martin F-35A Lightning II. Dania przystąpiła do programu Joint Strike Fighter (JSF) już w 2002 roku. W sierpniu 2005 roku duński rząd rozpoczął oficjalnie program pozyskania nowych myśliwców (Nyt Kampfly Program). W tym czasie mówiono o 48 takich maszynach. Wśród kandydatów rozważano F-35A Lightning II, JAS 39 Gripen i Eurofighter Typhoon. Zabrakło natomiast francuskiego Dassault Rafale. W grudniu 2007 roku Eurofighter wycofał się z rywalizacji, za to w maju następnego roku dołączył Boeing z samolotem F/A-18E/F Super Hornet. Wybór zwycięskiej konstrukcji miał nastąpić w 2009 roku, ale wkrótce termin rozstrzygnięcia przesunięto o rok, po czym w marcu 2010 program zawieszono z przyczyn finansowych.
Duńczycy wznowili postępowanie przetargowe 13 marca 2013 roku, zapraszając do udziału te same cztery firmy. Tym razem w grę wchodził zakup tylko 24–32 egz. Zapytania ofertowe rozesłano 10 kwietnia 2014 roku. Wkrótce Saab zrezygnował z udziału w przetargu. Decyzja odnośnie wyboru typu samolotu miała zapaść do końca czerwca 2015 roku, ale 27 maja została odłożona. Dopiero 12 maja 2016 roku duński premier Lars Løkke Rasmussen i minister obrony Peter Christensen poinformowali, że rząd zarekomenduje parlamentowi zakup 27 egz. F-35A za kwotę około 3 mld USD (20 mld DKK). Program uzyskał akceptację opozycyjnych partii politycznych i parlamentu 9 czerwca, co umożliwiło w tym samym miesiącu podpisanie umowy międzyrządowej. Lockheed Martin otrzymał kontrakt na produkcję ośmiu pierwszych egzemplarzy w 2018 roku.
Montaż pierwszego duńskiego F-35A rozpoczął się w zakładach koncernu Lockheed Martin w Fort Worth w Teksasie 16 stycznia 2020 roku. Samolot został oblatany 8 marca 2021 roku, a jego uroczyste przekazanie Duńczykom nastąpiło 7 kwietnia. Sześć pierwszych wyprodukowanych samolotów pozostało w Stanach Zjednoczonych w celu szkolenia duńskich pilotów. Cztery pierwsze F-35A przyleciały do Danii 14 września 2023 roku z międzylądowaniem w bazie Lajes na Azorach. Druga partia czterech samolotów przyleciała 6 grudnia 2024 roku. Następnie, 13 stycznia 2025 roku, przybyły trzy kolejne F-35A, a w maju cztery. Pozostałe mają być dostarczone w przyszłym roku. Lightningi II rozpoczęły pełnienie dyżurów bojowych 1 kwietnia 2025 roku.
Duński rząd poinformował 10 października 2025 roku, że podjął decyzję o nabyciu drugiej partii 16 egz. F-35A oraz – w dalszej perspektywie – bezzałogowych samolotów towarzyszących (tzw. lojalnych skrzydłowych), opracowywanych w ramach programu Collaborative Combat Aircraft (CCA).
Flota taktycznych samolotów transportowych RDAF jest bardzo skromna. W latach 1975–2004 Duńczycy używali trzech maszyn Lockheed C-130H Hercules. Ich następcami zostały trzy nowoczesne Lockheed Martin C-130J-30 Super Hercules, kupione w grudniu 2000 roku w związku z rosnącymi potrzebami zagranicznych kontyngentów Sił Obrony w zakresie transportu ciężkiego sprzętu i dużej ilości zaopatrzenia. Samoloty zostały dostarczone 1 i 15 marca oraz 5 kwietnia 2004 roku. W 2006 roku wykorzystano opcję do kontraktu i kupiono czwarty egzemplarz C-130J-30, który przyleciał do Danii 15 lipca 2007 roku. W trakcie służby awionika Herculesów została zmodernizowana z fabrycznego standardu Block 5.4 do Block 6.1. Prace przeprowadziły firmy Lockheed Martin i brytyjska Marshall Aerospace and Defence Group (MADG). Przy okazji przeglądów okresowych samoloty były sukcesywnie modernizowane do kolejnych standardów Block 7 i 8.
Następcami trzech odrzutowych samolotów dyspozycyjnych Gulfstream III, używanych w latach 1982–2004, zostały trzy Bombardiery CL-604 Challenger. Pierwszy z nich został dostarczony 25 listopada 1999 roku, a dwa kolejne 13 i 21 listopada 2001 roku. Oprócz nich przez krótki czas używano do szkolenia załóg wypożyczonego Challengera, którego zwrócono właścicielowi w listopadzie 2000 roku. Natomiast 6 czerwca 2014 roku RDAF dostały czwartego Challengera, który w odróżnieniu od trzech pierwszych służy wyłącznie do przewozu bardzo ważnych osobistości (członków rodziny królewskiej i rządu oraz najwyższych dowódców Sił Obrony) i wyróżnia się reprezentacyjnym białym malowaniem.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 11/2025