Modernizacja lotnictwa wojskowego Bułgarii

Leszek A. Wieliczko

Proces modernizacji technicznej bułgarskiego lotnictwa wojskowego rozpoczął się dopiero pod koniec lat 90., ale z powodu niewielkich nakładów na obronę wciąż nie został zakończony. Do tej pory pozyskano nowe śmigłowce kilku typów, samoloty transportowe i szkolno-treningowe oraz powietrzne bezzałogowce, a także zmodernizowano samoloty szturmowe Su-25 i rozpoczęto modernizację szkolno-treningowych Albatrosów. W tym roku otrzymano dwa pierwsze z 16 zakupionych samolotów bojowych F-16C/D, które do końca dekady zastąpią wreszcie wysłużone i nigdy niezmodernizowane MiG-29.

Największym użytkownikiem załogowych wojskowych statków powietrznych są Bułgarskie Siły Powietrzne (bułg. Byłgarski Woennowyzduszni sili, BWWS; ang. Bulgarian Air Force, BuAF). Ich podstawową misją jest zapewnienie suwerenności powietrznej i bezpieczeństwa kraju oraz – wraz z pozostałymi rodzajami sił zbrojnych – ochrona jego integralności terytorialnej, a w ramach zobowiązań sojuszniczych zbiorowa obrona członków Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz reagowanie w sytuacjach kryzysowych poza granicami kraju poprzez udział w misjach pokojowych, stabilizacyjnych, humanitarnych i innych. Trzema śmigłowcami dysponuje Bułgarska Marynarka Wojenna (Byłgarski Woennomorski sili, BWMS; Bulgarian Navy). Bezzałogowe statki powietrzne (BSP) są natomiast w gestii Wojsk Lądowych (Suchopytni wojski, SW; Bulgarian Land Forces).

Proces modernizacji technicznej bułgarskiego lotnictwa wojskowego rozpoczął się dopiero pod koniec lat 90., ale z powodu niewielkich nakładów na obronę wciąż nie został zakończony. W pierwszej kolejności wycofano najstarsze typy maszyn radzieckiej produkcji i kupiono śmigłowce wielozadaniowe Bell 206B-3 JetRanger III. W pierwszej dekadzie XXI wieku pozyskano śmigłowce transportowe Eurocopter AS532AL Cougar i morskie AS565MB Panther oraz samoloty transportowe C-27J Spartan, szkolno-treningowe Pilatus PC-9M i pasażersko-towarowego PC-12. W ostatnich latach kupiono myśliwce F-16C/D Fighting Falcon, samoloty szkolne Zlin Z 242L Zeus, śmigłowce szkolne Guimbal Cabri G2 i BSP kilku typów, zmodernizowano samoloty szturmowe Su-25, a także rozpoczęto unowocześnianie szkolno-treningowych Aero L-39ZA Albatros. Zrezygnowano natomiast z przeprowadzenia modernizacji awioniki śmigłowców szturmowych Mi-24W i maszyny te zostaną wkrótce wycofane. Do 2032 roku być może zostaną zakupione nowe śmigłowce bojowe.

Samoloty

Od momentu wycofania ze służby w grudniu 2015 roku ostatnich samolotów MiG-21bis/UM jedynymi myśliwcami BuAF pozostawały MiG-29. W latach 1989–1990 Bułgaria zakupiła 18 jednomiejscowych MiG-29A (9.12A) i cztery dwumiejscowe MiG-29UB (9.51). Samoloty nigdy nie zostały zmodernizowane, choć na początku XXI wieku podjęto taką próbę. W latach 2007–2009 RSK MiG wyremontował 16 egz. (12 jedno- i cztery dwumiejscowe). Po utracie dwóch maszyn (26 kwietnia 2012 roku MiG-29UB nr ewid. 11 i 9 czerwca 2021 roku MiG-29A nr 39) na stanie BuAF pozostało 14 egz. (11 jedno- i trzy dwumiejscowe), ale prawdopodobnie tylko do sześciu znajduje się obecnie w bieżącej eksploatacji. Ze względu na bardzo ograniczone możliwości bojowe samoloty MiG-29 służą wyłącznie do zabezpieczenia przestrzeni powietrznej kraju i wód terytorialnych. W trakcie misji QRA (Quick Reaction Alert) ich uzbrojenie tworzą kierowane pociski rakietowe powietrze–powietrze R-73 (w kodzie NATO: AA-11 Archer) i R-60M (AA-8 Aphid).

Bułgarskie Ministerstwo Obrony poinformowało w listopadzie 2022 roku, że rozważa wydzierżawienie używanych myśliwców, aby zastąpić posiadane MiG-29 do czasu osiągnięcia gotowości bojowej przez pierwszą partię F-16. W tym celu skierowało zapytanie do rządów Francji, Izraela, Włoch, Holandii, Hiszpanii, Szwecji i Stanów Zjednoczonych. Po pewnym czasie Bułgarzy zrezygnowali jednak z tego planu. Minister obrony poinformował parlament 19 lipca 2023 roku, że jeśli uda się pozyskać części zamienne, to MiGi pozostaną w eksploatacji nawet do 2030 roku. Ich następcami będą wielozadaniowe samoloty bojowe Lockheed Martin F-16C/D Fighting Falcon w najnowszej wersji Block 70, znane także jako F-16V Viper.

Od chwili wstąpienia Bułgarii do NATO w marcu 2004 roku rozważano pozyskanie myśliwców zachodniej produkcji (zarówno nowych, jak i używanych), ale na przeszkodzie zawsze stawały względy finansowe lub brak ostatecznej decyzji na szczeblu politycznym. Wreszcie w marcu 2016 roku rząd przeznaczył na ten cel kwotę 767 mln euro, na co bułgarski parlament wyraził zgodę w czerwcu. W ślad za tym 9 grudnia Ministerstwo Obrony skierowało do czterech krajów – Portugalii, Szwecji, Włoch i Stanów Zjednoczonych – oficjalne zapytania w sprawie zakupu pierwszej partii ośmiu myśliwców wraz z pakietami uzbrojenia i części zamiennych oraz usługami szkolenia i wsparcia eksploatacji, z terminem dostawy w latach 2018–2021. Następnie w latach 2022–2023 zamierzano pozyskać kolejnych osiem maszyn. W przypadku Portugalii i USA chodziło o używane i zmodernizowane F-16AM/BM (MLU), Włoch – używane Typhoony Tranche 1, a Szwecji – nowe JAS 39C/D Gripen.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 7/2025