MiG-25 – wersje rozpoznawcze i uderzeniowe. Cz. II

Andrij Charuk

Samoloty MiG-25 w wersjach rozpoznawczo-uderzeniowych ogrywały dużą rolę w lotnictwie ZSRR, biorąc m.in. udział w misjach bojowych prowadzonych nad Izraelem. W niewielkiej liczbie zostały sprzedane do Bułgarii, Indii, Algierii, Syrii i Iraku, który wykorzystał je w wojnie z Iranem. Po rozpadzie ZSRR obok Federacji Rosyjskiej używały go Białoruś, Ukraina, Kazachstan i Azerbejdżan.

Służba w lotnictwie ZSRR

W Siłach Powietrznych ZSRR (WWS) w samoloty MiG-25R (i inne odmiany rozpoznawcze) wyposażano samodzielne pułki lotnictwa rozpoznawczego (ros. otdielnyj razwiedywatielnyj awiacjonnyj połk, ORAP) podporządkowane armiom lotniczym (dowództwom lotnictwa okręgów wojskowych). Z reguły takie jednostki miały skład mieszany. Początkowo eskadrę MiG-ów-25 (służących do rozpoznania z dużej wysokości) łączono z jedną lub dwiema eskadrami Jaków-27R lub Jaków-28R (do rozpoznania z małych i średnich wysokości).

Jako lidera we wdrażaniu MiG-ów-25R w maju 1969 roku wytypowano 47. ORAP Moskiewskiego Okręgu Wojskowego na lotnisku Szatałowo w obwodzie smoleńskim. We wrześniu wprowadzono dla tej jednostki nowy etat: 1. Eskadra miała dysponować 10 MiG-ami-25R, a 2. i 3. – 20 Jakami-27R i sześcioma szkolnymi Jakami-28R. Pierwsze trzy MiG-i-25R dotarły do Szatałowa dopiero w lipcu 1970 roku. Do tego czasu personel 1. Eskadry zapoznawał się z nową techniką podczas wizyt w zakładach produkujących MiG-i-25R oraz silniki do nich. Wiosną 1970 roku personel latający (16 pilotów) przeszedł kurs szkolenia teoretycznego w 4. Centrum Doskonalenia Bojowego i Przeszkalania Personelu Latającego (Centr bojewoj podgotowki i pierieucziwanija letnogo sostawa, CBPiPLS) w Lipiecku.

Pierwsze loty MiG-ów-25R w 47. ORAP odbyły się 16 lipca 1970 roku. Szkolenie przebiegało powoli ze względu na niskie tempo dostaw samolotów i wysoką awaryjność pierwszych egzemplarzy seryjnych. Do końca roku wytypowani do przeszkolenia na MiG-i-25R piloci z 1. Eskadry i dowództwa pułku zdołali jednak opanować nowy samolot. Pozwoliło to uwzględniać zastosowanie MiG-ów-25R w planach ćwiczeń operacyjno-taktycznych. Po raz pierwszy odbyło się to podczas ćwiczeń „Niemen-71” 20–26 czerwca 1971 roku, w których uczestniczyły cztery załogi MiG-ów-25R.

W następnych latach 47. ORAP pozostawał liderem we wdrażaniu nowych odmian MiG-ów-25R. W styczniu 1972 roku jednostka otrzymała pierwsze egzemplarze MiG-25RB, a już w kwietniu uczestniczyły one w ćwiczeniach „Wiosna-72”, wykonując zadania wyłącznie rozpoznawcze. We wrześniu rozpoczęło się przeszkolenie na MiG-i-25R 2. Eskadry. Latem 1973 roku w Szatałowie przeprowadzono (z wynikiem pozytywnym) próby wojskowe MiG-a-25RB. W 1976 roku w tej jednostce przeprowadzono próby wojskowe MiG-a-25RBW z systemem Peleng-DM, a w roku następnym – z systemem Peleng-2.

W składzie 47. ORAP dwie eskadry MiG-ów pozostały niedługo. W 1974 roku w WWS przeprowadzono reorganizację pułków lotnictwa rozpoznawczego (rozpoznania operacyjnego). Ze względu na wykruszanie się parku samolotów Jak-27R/28R i niemożliwość ich wymiany na MiG-i-25R w stosunku 1:1, postanowiono pozostawić w tych pulkach tylko po dwie eskadry. Tak więc 2. Eskadrę z 47. ORAP przekazano do 164. ORAP w Brzegu w Polsce, a z tej jednostki do Szatałowa przebazowano eskadrę Jaków-28R. Jednocześnie w obu pułkach rozformowano trzecie eskadry.

Od tej pory typowy etat pułku lotnictwa rozpoznawczego (rozpoznania operacyjnego) przedstawiał się następująco: 1. Eskadra – 12 MiG-ów-25RB i dwa MiG-i-25RU; 2. Eskadra – 12 Jaków-28R i dwa Jaki-28U. Według takiego etatu utworzono jedenaście pułków:

• Grupa Radzieckich Wojsk w Niemczech – 931. ORAP (Werneuchen); otrzymał samoloty MiG-25RB w 1974 roku;

• Północna Grupa Wojsk – 164. ORAP (Brzeg);

• Moskiewski Okręg Wojskowy – 47. ORAP (Szatałowo);

• Leningradzki OW – 98. ORAP (Monczegorsk);

• Białoruski OW – 10. ORAP (Szczuczyn);

• Przykarpacki OW – 48. ORAP (Kołomyja);

• Odeski OW – 511. ORAP (Bujałyk); jednostka ta znajdowała się na terenie Odeskiego OW, ale była podporządkowana nie 5. Armii Powietrznej tego okręgu, a 24. Armii Powietrznej Przeznaczenia Operacyjnego;

• Zakaukaski OW – 882. ORAP (Dalljar, Azerbejdżan);

• Środkowoazjatycki OW – 39. ORAP (Bałchasz, Kazachstan);

• Zabajkalski OW – 193. ORAP (Ukurej);

• Dalekowschodni OW – 293. ORAP (Wozżajewka).

Wyjątkiem był 931. ORAP – w jego 2. Eskadrze od 1986 roku eksploatowano nie Jaki-28R, a samoloty WRE Jak-28PP.

Pojawienie się w latach 80. samolotów przełamania obrony powietrznej MiG-25BM doprowadziło do utworzenia w 10. i 931. ORAP dodatkowych trzecich eskadr wyposażonych w te samoloty. Eskadra MiG-ów-25BM pojawiła się również w Brzegu, lecz nie w 164. ORAP, ale w utworzonym na tym lotnisku w 1984 roku 151. Samodzielnym Pułku Lotnictwa Walki Radioelektronicznej (otdielnyj awiacjonnyj połk radioelektronnoj borby, OAP REB). Jednostka dysponowała dwiema eskadrami – jedną z samolotami WRE Jak-28PP i drugą z MiG-ami-25BM. W 1989 roku 151. OAP REB wycofano z Polski do Szczuczyna na Białorusi. W następnym roku do tej jednostki przekazano również samoloty MiG-25BM z 931. ORAP, tworząc 3. Eskadrę. Ponieważ jeszcze wcześniej, w 1989 roku, eskadrę Jaków-28PP wycofano z Werneuchen do 118. OPA REB w Czortkowie w Ukrainie, więc w 931. ORAP pozostała tylko jedna eskadra. W maju 1991 roku przemieszczono ją na lotnisko Neu-Welzow i włączono do 11. ORAP jako 3. Eskadrę (w 1. i 2. Eskadrze były Su-24MR). W latach 80. zaczęto również wymianę w pułkach lotnictwa rozpoznawczego (rozpoznania operacyjnego) samolotów Jak-28R na nowoczesne Su-24MR. I znowu pierwszą jednostką, która otrzymała te samoloty w 1983 roku okazał się 47. ORAP.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 6/2025