Marynarka Wojenna od rozwiązania Zjednoczonej Floty Bałtyckiej do służby w NATO

Jerzy Będźmirowski

Budowanie bezpieczeństwa morskiego państwa w nowej rzeczywistości

Wraz ze zmianami wewnętrznymi, jakie miały miejsce w Polsce z końcem lat 80. XX wieku, strona rządowa podjęła działania na rzecz nawiązania współpracy z państwami zachodniej Europy. Było to zgodne z ówcześnie lansowaną tezą, że bezpieczeństwo Polski jest ściśle związane z bezpieczeństwem Europy. Niestety, teza ta nie była zbieżna z koncepcjami państw NATO, a także państw nadbałtyckich. Ówcześni przywódcy europejscy uważali, że wszelkie zmiany, które pojawiły się we wschodniej Europie, były efektem tzw. cichej akceptacji ZSRR i dlatego nie wolno podejmować żadnych radykalnych działań, które mogłyby zostać negatywnie odczytane przez stronę radziecką. Dlatego też, żaden przywódca z państw zachodnich, nie mówiąc o USA, nie składał obietnic o włączeniu państw tego regionu do instytucji polityczno-militarnych i gospodarczych. Skutek – funkcjonowanie Polski i pozostałych państw wschodniej Europy bez jakiejkolwiek gwarancji bezpieczeństwa.

Rozpoczęto prace nad wypracowaniem własnej koncepcji bezpieczeństwa państwa. Efektem tych prac była Doktryna Obronna Rzeczypospolitej Polskiej, którą wydał Komitet Obrony Kraju, 21 lutego 1990 roku. W tzw. obszarze militarnym uznano dostosowanie sił zbrojnych (w tym MW) do nowej doktryny obronnej. Nieodzownym elementem tego procesu okazała się redukcja stanu osobowego WP z 406 tysięcy do 230 tysięcy żołnierzy. Zadania obronne Polski zakładały gotowość do obrony, w wypadku konfliktu globalnego i lokalnego.

We wspomnianej powyżej Doktrynie…, stwierdzono, że: Marynarka Wojenna jest przygotowana do udziału w operacjach obronnych na Morzu Bałtyckim, szczególnie do obrony i ochrony polskiego obszaru morskiego, a także wspierania wojsk lądowych w obronie wybrzeża morskiego RP. Zdolność bojową sił MW należy zapewniać przez wyposażenie jej w niezbędne jednostki pływające o charakterze obronnym oraz odpowiednie szkolenie. Natomiast w Założeniach polskiej polityki bezpieczeństwa i Polityce bezpieczeństwa i strategii obronnej RP zapisano: Marynarka Wojenna przeznaczona jest głównie do zadań wynikających z obrony morskiej granicy państwa, ochrony żeglugi i interesów gospodarczych w polskich obszarach morskich, przy współdziałaniu z innymi rodzajami sił zbrojnych.

Rozwiązanie struktur wojskowych Układu Warszawskiego, a tym samym likwidacja Zjednoczonej Floty Bałtyckiej, niewątpliwie zmieniła sytuację polityczno-militarną w basenie Morza Bałtyckiego. W wyniku tych zmian, MW RP stała się samodzielną i autonomiczną siłą obronną na tym akwenie. Warto w tym miejscu przywołać wypowiedź ówczesnego szefa Sztabu DMW wiceadmirała Henryka Sołkiewicza: do upadku Układu Warszawskiego byliśmy flotą, której strefa operacyjna była położona wewnątrz stref operacyjnych (Floty Bałtyckiej ZSRR-z północy aż do Bornholmu i Ludowej Marynarki Wojennej NRD- z zachodu aż do Bornholmu). Od momentu likwidacji Zjednoczonej Floty Bałtyckiej siły i środki MW RP musiały zniwelować powyższą pustkę, która powstała po zerwaniu współdziałania flot sojuszniczych – szczególnie dotyczyło to bieżącej działalności codziennej. Ponadto dotychczasowi sojusznicy stali się obiektem naszego rozpoznania.

Realizacja nowych wyzwań została skrzętnie odnotowana w stosownych dokumentach. Niestety z wykonawstwem tych zadań nie było tak pięknie. Stan sił i środków, którymi dysponowała PMW po 1991 roku nie pozwalał wykonać żadnej operacji na tym akwenie. Biorąc pod uwagę potencjał bojowy, PMW zajmowała jedno z ostatnich miejsc wśród państw nadbałtyckich.

Po 1991 roku zmiany objęły również wszystkie trzy flotylle MW tj. 3. FO, 8. FOW i 9. FOW oraz jednostki lotnictwa i zaopatrzenia. Natomiast w 1994 roku zasadniczej zmianie poddano również Dowództwo Marynarki Wojennej. Po dokonaniu tych zmian zmniejszył się stan personelu MW. 1 stycznia 1995 roku liczył on 19 tysięcy wojskowych.

W tym czasie PMW nie była „rozpieszczana” przez Sztab Generalny WP. Można powiedzieć, że została ocalona, ze względu na misję jaką miała pełnić w przyszłości, po wstąpieniu do NATO

W latach 1991-1999 siły podwodne (okręty podwodne) przeżywały całkowitą stagnację, polegającą na poszukiwaniu klasycznych okrętów podwodnych w wielu krajach. Jeśli chodzi o okręty artyleryjsko-rakietowe, to dysponowano jednym niszczycielem rakietowym ORP Warszawa II. Polska MW posiadała 8 kutrów rakietowych projektu 205 (radzieckie okręty) oraz 8 kutrów ZOP, wycofano ze służby prawie wszystkie jednostki desantowe projektu 770,771,709, a wcielono 5 okrętów projektu 767 transportowo-minowych.

Pomimo tylu przeciwności, okręty PMW uczestniczyły w ćwiczeniach Baltops (Baltic Operations) z siłami morskimi NATO – to coroczne ćwiczenia wojskowe, które odbywały się od 1971 roku na Morzu Bałtyckim. Celem BALTOPS jest szkolenie sił zbrojnych w określonych działaniach, m.in. uzupełnianie na morzu (logistyka), walka z okrętami podwodnymi (ASW), a także morskie działania w potencjalnych kryzysach na świecie. Od 1993 roku PMW aktywnie uczestniczyła w przedsięwzięciach związanych z realizacją programu NATO „Partnerstwo dla Pokoju”. Najważniejszymi działaniami Polskiej Marynarki Wojennej po 1989 roku były operacje „Pustynna Burza" (1990-1991), „Iracka Wolność” (2002-2003) oraz „Aktywny Wysiłek” (2005-2006).

W tym okresie PMW dowodził admirał Romuald Waga (od 26 grudnia 1989 roku do 28 lutego 1996 roku). Następcą został admirał floty Ryszard Łukasik (dowodził PMW od 28 lutego 1996 roku do 1 października 2003 roku). Mamy wówczas do czynienia z tzw. stabilizacją struktur okrętowych (do października 2003 roku, a więc do końca „pontyfikatu” w PMW admirała R. Łukasika). Wówczas do PMW wchodzą amerykańskie okręty ORP Gen. K. Pułaski, na którym podniesiono banderę 15 marca 2000 roku oraz ORP Gen. T. Kościuszko, podniesienie bandery nastąpiło 28 czerwca 2002 roku.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 7-8/2018