Marynarka wojenna Francji – utrzymanie zdolności

Tomasz Kwasek

Marine Nationale jest przeznaczona do ochrony i obrony granic morskich, wód terytorialnych, wyłącznej strefy ekonomicznej, terytoriów zależnych oraz interesów narodowych Francji na morzu. Na koniec 2023 r. dysponowała 24 dużymi okrętami bojowymi, w tym 4 okrętami podwodnymi z rakietami balistycznymi, 4 wielozadaniowymi okrętami podwodnymi, lotniskowcem i 15 fregatami, a także szeregiem jednostek pomocniczych, w tym flotą kilkudziesięciu patrolowców, stacjonujących zarówno w metropolii, jak i w portach terytoriów zamorskich.

Zadania stawiane Marine Nationale skupiają się wokół kilku zagadnień. Są to: rozpoznanie mające na celu gromadzenie, analizowanie i rozpowszechnianie informacji o sytuacji morskiej; zapobieganie sytuacjom kryzysowym, które mogą zagrozić Francji; interwencja w strefie konfliktu w celu przywrócenia pokoju oraz ewakuacji lub udzielenie pomocy ludności; ochrona akwenów morskich, czyli podejmowanie działań poszukiwawczo-ratowniczych, pomoc jednostkom na morzu, walka z piractwem, przemytem i zanieczyszczeniami; odstraszanie potencjalnych agresorów poprzez utrzymywanie środków przenoszenia broni jądrowej.

Kierowanie i dowodzenie siłami morskimi Francji jest realizowane przez dwa odrębne dowództwa mające oddzielne struktury: Dowództwo Generalne (Commandement organique) ze sztabem marynarki, które odpowiada za rozwój i szkolenie sił morskich, oraz Dowództwo Operacyjne (Commandement opérationnel), odpowiedzialne za wykorzystanie floty w czasie pokoju. Dowództwu Generalnemu podlegają siły podwodne (Force sous-marines), siły nawodne (Force d’action navale), lotnictwo morskie (Force maritime de l’aéronautique navale), piechota morska i komandosi (Force maritime des fusiliers marins et commandos) oraz żandarmeria morska (Gendarmerie maritime).

Podwodne siły odstraszania jądrowego

Podstawowy element odstraszania jądrowego państwa francuskiego stanowią atomowe okręty podwodne typu Le Triomphant z rakietami balistycznymi. Cztery jednostki tego typu budowano w latach 1986–2010. Początkowo planowano tylko trzy „boomery” i dopiero w połowie lat 90. XX w. uzyskano finansowanie budowy ostatniego okrętu (Le Vigilant), który wszedł do służby właśnie w 2010 r., a więc 13 lat po pierwszym. Obecnie wszystkie są po gruntownej modernizacji połączonej z wymianą paliwa w ramach kompleksowej procedury RCOH (Refueling and Complex Overhaul), którą na mocy porozumienia zawartego z Generalną Dyrekcją ds. Uzbrojenia (Direction générale de l’armement), odpowiadającą za wszelkie zakupy sprzętu wojskowego w ramach francuskiego resortu sił zbrojnych, zrealizowały: konsorcjum DCNS (obecnie Naval Group), TechnicAtome, Airbus Safran Launchers i CEA DAM. Okręty otrzymały nowe, wprowadzone w 2018 r. pociski balistyczne M51 produkcji Ariane Group, które mogą być – opcjonalnie – zaopatrzone w 6 lub nawet 10 głowic manewrujących TN75 lub TNO z ładunkami termojądrowymi o mocy 150 kt każda. Liczba ta została celowo ograniczona z uwagi na układ o redukcji arsenałów strategicznych w New START (New Strategic Arms Reduction Talks), który Francja postanowiła uwzględnić od 2019 r. Pociski M51 są obecnie objęte szerokim programem badawczo-rozwojowym: opracowano nowy, trzeci stopień nośny, co umożliwiło zwiększenie zasięgu, oraz nowe, lżejsze głowice o mocy 100–110 kt, których załadowanie pozwoli na uzyskanie zapasu nośności na dodatkowe tzw. głowice mylące (wabiki) przeciwko obronie przeciwrakietowej. Nowy wariant pocisku M51.3 ma trafić na pokłady francuskich jednostek po 2025 r. Wymieniono również ciężkie torpedy na najnowszy model F21 Artémis, opracowany przez DCNS i produkowany od 2015 r., a wyrzutnie tego rodzaju uzbrojenia na wszystkich czterech okrętach przystosowano do odpalania zmodyfikowanych rakiet przeciwokrętowych MBDA SM39 B Block 2 Mod. 2 Exocet oraz nowych, ciężkich rakiet manewrujących MBDA MdCN (Le Missile de Croisière Naval).

W zakresie elektroniki bojowej na wszystkich jednostkach typu Le Triomphant zmodernizowano system zarządzania walką SYCOBS (SYstème de COmbat pour Barracuda et SNLE), opracowany oryginalnie przez DCNS, z nowym oprogramowaniem operacyjnym i wielofunkcyjnych konsol taktycznych, pozwalającym na zmniejszenie wachty operacyjnej. System łączności otrzymał nową linię transmisji danych, pracującą w standardzie Link 11B/22, nowy system łączności podwodnej (telefon podwodny) TUUM-5 Mk 2 i echosondę Nuss-F Mk 2. Wymieniono przetwornice sferycznej anteny sonaru dziobowego Thales DMUX-80 oraz zmodyfikowano boczną stację pomiaru szumów własnych Thales DUUX-5 Fenelon do standardu Mk 2. Zamontowano nowy radar nawigacyjny Safran Series 10 CSR, a peryskopowy – wachtowy i bojowy – zaopatrzono w nowe kamery i dalmierze laserowe. Okręty otrzymały także detektor min Thales Seaclear.

Mimo że jednostki typu Le Triomphant są nowoczesne i stosunkowo nowe jak na okręty tej klasy, w lutym 2021 r. oficjalnie ogłoszono decyzję o rozpoczęciu projektowania nowych jednostek w ramach programu SNLE 3G (Sous-Marin Nucléaire Lanceur d’Engins de 3rd Génération). Obecnie niewiele jest informacji o tym, jak będą wyglądać i w jakie parametry zostaną wyposażone francuskie „boomery” na kolejne dekady. Rysunki koncepcyjne oraz oficjalne informacje koncernu Naval Group, głównego wykonawcy projektu, wskazują na jednostki zbliżone wielkością do typu Le Triomphant, czyli o wyporności ok. 15 000 t i kadłubie o długości ok. 150 m, z pędnikiem strugowodnym i sterami rufowymi w układzie „X”. Wszystko wskazuje także na zastosowanie reaktora wodnego, ciśnieniowego trzeciej generacji, oznaczonego jako Framatome K22 firmy TechnicAtome. Rozpoczęcie cięcia blach pierwszej jednostki planowano w stoczni koncernu w Cherbourgu w 2023 r., ale prawdopodobnie nastąpi to dopiero w przyszłym roku. Jednostka prototypowa o nieustalonej jeszcze nazwie ma podnieść banderę po 2035 r., a ostatni SNLE 3G powinien zostać ukończony przed 2050 r.

Wielozadaniowe okręty podwodne

Wycofanie trzech ostatnich francuskich okrętów podwodnych o napędzie jądrowym typu Rubis (w sł. 1988–1993) ma nastąpić w latach 2025–2030. Spowoduje to, że siły podwodne Marine Nationale będą do końca dekady znacznie osłabione, ponieważ nowe seryjne jednostki typu Suffren mają wchodzić do służby mniej więcej co dwa lata, począwszy od przyszłego roku. Taki stan rzeczy jest powodem uzasadnionego zaniepokojenia w kręgach politycznych i wojskowych Francji, ponieważ oznacza brak wystarczającej liczby wielozadaniowych okrętów podwodnych do realizacji podstawowych zadań, w tym przede wszystkim do osłony strategicznych podwodniaków typu Le Triomphant.

Prototypowa jednostka nowej generacji Suffren weszła do kampanii, równoznacznej z osiągnięciem pełnej gotowości bojowej, dopiero w czerwcu 2022 r., a zatem nastąpiło to co najmniej dekadę po planowanym terminie. Jednostki tego typu powstają w ramach programu zastąpienia sześciu jednostek typu Rubis taką samą liczbą nowych SMAF (Sous-marin d’attaque du futur). W październiku 1998 r., kiedy rozpoczynano projekt, planowano, że SMAF do 2015 r. zastąpią Rubisy, których żywotność określono na 25 lat. Oficjalne rozpoczęcie projektu nazwanego Barracuda i dotyczącego budowy nowych wielozadaniowych jednostek podwodnych o napędzie jądrowym nastąpiło w grudniu 2006 r., a realizatorami są DCNS oraz TechnicAtome. Cięcie blach pod pierwsze trzy jednostki – Suffren, Duguay-Trouin i Tourville – nastąpiło kolejno w latach 2007–2011, ale program nie posuwał się do przodu zgodnie z harmonogramem. Planowane na 2015 r. wejście prototypu do eksploatacji ze względu na trudności budżetowe przesunięto na 2018 r., a następnie na kolejne lata. Sytuacja ta spowodowała pilne remonty pozostających w linii jednostek typu Rubis i wydłużanie czasu ich eksploatacji o 10–15 lat w stosunku do pierwotnie zakładanego.

Rozpoczęcie budowy trzech kolejnych okrętów podwodnych typu Suffren nastąpiło kolejno w latach 2015–2020. Reorganizacja systemu zarządzania programem i zwiększenie puli preliminowanych środków finansowych, jakie od 2019 r. uzyskał program, mają pozwolić na dotrzymanie ostatecznie ustalonych terminów wodowań i przejęć pozostałych pięciu nowych jednostek. Na koniec 2023 r. pierwszy okręt seryjny Duguay-Trouin znajdował się w fazie prób i jego wejście do służby ma nastąpić w przyszłym roku. Trzecia w kolejności jednostka Tourville powinna podnieść banderę za dwa lata, a pozostałe – w okresie 2027–2030.

Nowy lotniskowiec, a może dwa?

Jedyny francuski lotniskowiec Charles de Gaulle, jednostka o napędzie jądrowym, ma już za sobą ponad 20 lat służby. Jego historia sięga jednak początku lat 80. XX w. – planowano wówczas budowę dwóch okrętów lotniczych z siłowniami jądrowymi PAN (Porte-aéronefs nucléaire), które miały być wcielone w latach 1992–1994. Cięcia budżetowe z ostatniej dekady XX w. spowodowały, że zbudowano tylko jeden okręt. Charles de Gaulle wszedł do służby w 2001 r. i obecnie jest w pełni operacyjny po trwającej w latach 2017–2020 modernizacji w ramach MLU (Mid-Life Upgrade), będzie więc mógł realizować zadania przez co najmniej kolejnych 25 lat. Prace stoczniowe objęły pokład lotniczy, hangary i niektóre elementy układu napędowego oraz systemów sterowania, zamontowano też nową wersję systemu dowodzenia i zarządzania walką SENIT 8. Wymieniono także paliwo jądrowe w ramach programu RCOH.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 1-2/2024