M3/M5 Stuart. Zastosowanie bojowe

Tymoteusz Pawłowski

„Stuart” to szeroko rozpowszechniona nazwa amerykańskich czołgów lekkich M3 oraz M5. Została ona nadana przez Brytyjczyków – w formie „General Stuart” – ale przyjęła się na całym świecie. Największym użytkownikiem tych czołgów były jednak US Armed Force.

Amerykańska broń pancerna – Tank Corps – powstała w 1917 r. Udany debiut bojowy nastąpił 12 września 1918 r., jednak gdy wojna skończyła się, Tank Corps rozwiązano, a kolejne transformacje organizacyjne zmieniały liczbę i strukturę formacji pancernych. Od 1932 r. istniały w US Army tylko dwie jednostki czołgów, z przyczyn formalnych nazwane pułkami piechoty. 66. pułk – 66th Infantry Regiment (Light Tanks) – miał trzy bataliony czołgów lekkich, a 67. pułk – 67th Infantry Regiment (Medium Tanks) – miał jeden batalion czołgów średnich. Całość amerykańskich sił pancernych stacjonowała w olbrzymim kompleksie wojskowym Fort Benning w stanie Georgia. W 1940 r. pułki te podczas manewrów występowały jako Prowizoryczna Brygada Czołgów – Provisional Tank Brigade. (Formalnie istniał również 68th Infantry Regiment „Light Tanks”, była to jednak jednostka administracyjna, zarządzająca zapasem mobilizacyjnym przeznaczonym dla zorganizowania kompanii czołgów przeznaczonych dla dywizji piechoty.)
Amerykańska Ustawa Obronna z 1920 r. ustalała, że czołgi – „tanks” – zostaną bronią piechoty. Kawaleria mogła dysponować jedynie wozami bojowymi – „combat cars”. Pierwsze „siły i środki” – wozy bojowe oraz wyszkolony personel – kawaleria otrzymała w spadku po rozwiązanych w 1930 r. „Experimental Mechanized Force” (niewielkiej formacji, która w drugiej połowie lat dwudziestych ubiegłego wieku służyła do opracowania i ewaluacji taktyki wojsk zmechanizowanych). Był to... pluton samochodów pancernych. W 1933 r. w Fort Knox w Kentucky zakończono organizację 1. pułku kawalerii. Wciąż była to jednostka eksperymentalna i to niezbyt liczna. W maju 1935 r. dysponowała 65 samochodami pancernymi, rozpoznawczymi, transporterami opancerzonymi oraz wozami bojowymi (czołgami). W tym czasie podjęto decyzję o zorganizowaniu brygady zmechanizowanej. 7. Brygada Kawalerii (Zmechanizowanej) – 7th Cavalry Brigade (Mechanized) – powstała w 1938 r.: składała się z dwóch zmechanizowanych pułków kawalerii – 1. oraz 13. – oraz 68. pułku artylerii polowej.
W maju 1940 r. przeprowadzono w Luizjanie wielkie manewry 3. Armii, w których brał udział IV Korpus Armijny wspierany Prowizoryczną Brygadą Czołgów, oraz IX KA wspierany 7. Brygadą Kawalerii. Manewry zakończyły się jednak w sposób dość nietypowy: obie formacje zmechanizowane zostały połączone w jeden związek taktyczny, który miał przeprowadzić uderzenie na linie obronne piechoty. Zakończyło się ono olbrzymim powodzeniem czołgów i jeszcze wieczorem dnia kończącego manewry podjęto decyzję o zorganizowaniu Wojsk Pancernych: Armored Force of US Army. W podejmowaniu tej decyzji nie brał udziału ani dowódca amerykańskiej piechoty, ani dowódca amerykańskiej kawalerii, a jedynie młodzi generałowie i oficerowie obecni na manewrach. Po kilku tygodniach decyzja ta została zatwierdzona przez Departament Wojny, a dowódcą Armed Forces został dowódca 7. BK (Z), generał Adna Romanza Chaffee jr. (Choć zmarł już w 1941 r., do dziś jest nazywany „ojcem amerykańskiej broni pancernej”).

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia Nr Specjalny 2/2015