Lotniskowiec japoński Ryuho – jeden okręt, dwie nazwy
Grzegorz Nowak
Lotniskowiec Ryuho jest jednym z najmniej znanych okrętów lotniczych Japońskiej Cesarskiej Floty z okresu II wojny światowej. Nie zasłynął udziałem w spektakularnych wydarzeniach czasu wojny na Pacyfiku w latach 1941–1945, niemniej jednak był jednostką zasługującą na uwagę ze względu na niesłychanie ciekawe dzieje od momentu zaprojektowania jako okręt zupełnie innego przeznaczenia pod nazwą Taigei aż do czasu wejścia do służby jako lekki lotniskowiec floty pod nazwą Ryuho. Sami Japończycy nie byli zadowoleni z efektów przebudowy okrętu bazy dla flotylli podwodnych na lotniskowiec z uwagi na niedostateczną prędkość, co stało się powodem traktowania lotniskowca Ryuho jako okrętu drugiej kategorii. Tym samym odebrano mu niejako prawo do udziału w operacjach sił głównych floty w decydujących bitwach morskich 1944 roku.
Krótka historia japońskich okrętów baz dla flotylli okrętów podwodnych
Historia powstania projektu okrętu Taigei, wysoce wyspecjalizowanej jednostki przeznaczonej do szerokiego zakresu wsparcia dla flotylli okrętów podwodnych ściśle łączy się z rozwojem tej klasy okrętów w Cesarskiej Japońskiej Flocie. Początki tworzenia sił podwodnych w japońskiej marynarce wojennej sięgają 1905 roku, kiedy ogłoszono pierwsze przetargi na zakup w USA pierwszych pięciu jednostek typu Holland, które zbudowano w firmie Electric Boat Company. Pierwszych pięć Hollandów, oznaczonych numerami od 1 do 5, utworzyło 1. Eskadrę Okrętów Podwodnych. Okręty zamówiono jeszcze w czasie trwania wojny japońsko-rosyjskiej. Zanim jednak były one gotowe do działań, wojna się skończyła i żaden nie wziął w niej udziału.
Okręt Holland (zbudowane w oparciu o projekt Holland Typ VII) miał zaledwie 100 ton wyporności, długość 20,4 m i 3,3 m szerokości. Z uwagi na owe niewielkie rozmiary i tym samym ciasnotę wewnątrz warunki bytowe dla załogi były wyjątkowo trudne, w związku z czym szybko uznano, że potrzebny jest dla tej pięciookrętowej flotylli dodatkowy statek jako baza, a jego zadaniem byłoby dostarczanie uzbrojenia, żywności i wszelkich niezbędnych zapasów, przede wszystkim natomiast dawał on załogom możliwość odpoczynku.
Pierwszym takim statkiem był w japońskiej flocie był mały statek z czasów wojny japońsko-chińskiej. Przystosowano go do roli bazy dla okrętów podwodnych i nadano mu nazwę Toyohashi. Było to jednak doraźne rozwiązanie i flota dalej poszukiwała odpowiedniej jednostki na okręt bazę. Zdecydowano wówczas o adaptacji używanego już we flocie do celów transportowych statku Karasaki Maru, który wpadł w ręce Japończyków podczas wojny rosyjsko-japońskiej. Statek ten zbudowany został w brytyjskiej stoczni Hawthorn Leslie na zamówienie Rosji, gdzie pływał jako statek pasażerski SS Ekaterinoslav (Екатеринослав) od 1897 roku. Na dwa dni przed wybuchem wojny japońsko-rosyjskiej, 6 lutego 1904 roku, został on przechwycony przez Japończyków. Ponieważ była to jednostka stosunkowo nowa, a także z uwagi na sporą pojemność ładowni, został zarekwirowany przez flotę i pod nazwą Karasaki Maru pływał jako transportowiec, przewożąc na pokładzie wojsko i materiały wojenne z macierzystych wysp japońskich na Półwysep Koreański oraz Półwysep Liaodong aż do października 1904 roku. Pod koniec tego roku został skierowany do stoczni Arsenału Yokosuka, gdzie przeprowadzono remont i dostosowano okręt do nowej roli. Po zakończeniu prac adaptacyjnych, 4 lipca 1905 roku, z dniem 1 sierpnia zaczął pełnić służbę w charakterze okrętu matki dla flotylli pięciu Hollandów już bez dodatku „Maru”, czyli jako okręt wojenny floty Karasaki. Oficjalnie to on uznawany jest za pierwszy w Cesarskiej Flocie okręt-bazę dla okrętów podwodnych.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 5/2024