Lotnictwo transportowe Luftwaffe

Szymon Tetera

Lotnictwo transportowe Luftwaffe

Druga wojna światowa wykazała ogromne znaczenie lotnictwa transportowego w zwiększeniu mobilności wojsk. Ograniczone w warunkach wojny totalnej możliwości produkcyjne przemysłu III Rzeszy spowodowały, że flota transportowa Luftwaffe okazała się wieczną prowizorką, opartą przede wszystkim na przestarzałych maszynach Ju 52/3m, które uzupełniano produkowanymi w niewielkich seriach samolotami transportowymi nowszych typów, wersjami transportowymi maszyn bojowych, przejętymi samolotami zagranicznymi oraz sprzętem Lufthansy.

Przed wojną
Rozwój niemieckich jednostek transportowych wiąże się bezpośrednio z historią samolotu Ju 52/3m. Maszyna ta została zaprojektowana jako samolot pasażerski i transportowy dla lotnictwa cywilnego, ale pod koniec 1933 r. rozpoczęto produkcję dla Luftwaffe jej wojskowego wariantu, oznaczonego Ju 52/3m g3e. Był to tzw. tymczasowy bombowiec, który pozwolił odbudowywanym niemieckim siłom powietrznym na wyszkolenie kadr dla lotnictwa bombowego. Do 1937 r. zbudowano 1027 samolotów Ju 52/3m g3e, ale w jednostkach bombowych szybko zastąpiły je bombowce dwusilnikowe nowej generacji – Do 17, Ju 86 i He 111. Tymczasem Ju 52/3m g3e trafiły do szkół pilotażu i jednostek treningowych, a także były wykorzystywane jako samoloty dyspozycyjne. Po wprowadzeniu do produkcji nowoczesnych bombowców wytwarzanie Ju 52/3m dla Luftwaffe kontynuowano, ale już w odmianach transportowych.

Spośród jednostek bombowych Junkersy zachował jedynie stacjonujący w Fuerstenwalde dywizjon IV/KG 152, który w październiku 1937 r. przemianowano na KGrzBV I, co było skrótem od Kampfgruppe zur besonderen Verwendung I, czyli dywizjon bombowy do zadań specjalnych. Owym zadaniem specjalnym był zrzut spadochroniarzy. W sierpniu 1938 r. poprzez wydzielenie części KGrzBV I utworzono dywizjon KGrzBV II. Obie jednostki posiadały cztery eskadry po 12 samolotów każda oraz klucz sztabowy z pięcioma maszynami. Struktura ta pozwalała w jednym wylocie zrzucić batalion spadochroniarzy złożony z czterech kompanii.

Nadciąga wojna
Tuż przed wybuchem wojny obie jednostki utworzyły pułk transportowy, w sile czterech dywizjonów, przy czym dodatkowy personel pozyskano przenosząc do pułku instruktorów szkół lotniczych. W ten sposób pułk transportowy składał się ze Stabu oraz dywizjonów I, II, III i IV/ KGzbV 1.

Drugim pułkiem transportowym był zorganizowany tuż przed wybuchem wojny KGzbV 2, któremu także podlegały cztery dywizjony, wszystkie utworzone z personelu szkół lotniczych. W listopadzie I/KGzbV 2 przemianowano na KGrzbV 12, natomiast pozostałe trzy dywizjony rozwiązano. Pozostawiono natomiast Stab/ KGzbV 2, któremu w czasie wojny podlegały różne formacje lotnicze.

Także tuż przed wojną w Berlinie utworzono pułk KGzbV 172, składający się z trzech dywizjonów. Obok tego do życia powołano samodzielny dywizjon KGrzbV 9. Po zakończeniu kampanii polskiej 1939 r., w listopadzie rozwiązano dywizjony III i IV/ KGzbV 1, ale już w marcu 1940 r. oznaczenie tego pierwszego przejął I/KGzbV 172, na IV/ KGzbV 1 zaś przemianowano zorganizowany w listopadzie dywizjon KGrzbV 10.
Dywizjon II/KGzbV 172 rozwiązano w listopadzie 1939 r., podczas gdy dotychczasowy III/ KGzbV 172, w marcu 1940 r., przemianowano na I/ KGzbV 172.

Wsparcie dla operacji na Zachodzie
W operacji zajęcia Danii i Norwegii obok pułku KGzbV 1 uczestniczyły zorganizowane w marcu 1940 r. z personelu i sprzętu szkół lotniczych oraz Lufthansy samodzielne dywizjony KGrzbV 101, 102, 103, 104, 106 i 107. Każda z tych jednostek miała na stanie 53 samoloty Ju 52/3m. Ponadto 13 Junkersów wyposażonych w pływaki posiadał KGzbV 108. Dodatkowo zorganizowano wyposażony w samoloty czterosilnikowe dywizjon KGzbV 105, który posiadał maszyny przejęte z Lufthansy – Fw 200, Ju 90 i G.38. Po zajęciu Norwegii, w okresie maj-czerwiec 1940 r., większość z dywizjonów sformowanych z jednostek szkolnych rozformowano a ich sprzęt i personel powróciły do szkolnictwa. Jedynie część rozwiązanego KGrzbV 107 wcielono do KGzbV 108, który pozostał w Norwegii.

Na dzień 1 maja 1940 r. Luftwaffe posiadała 1594 samoloty Ju 52/3m, z tego 94 w naprawach. Do ataku powietrznodesantowego na Holandię wydzielono jednostki: I, II, III i IV/KGzbV 1 oraz Stab KGzbV 2, któremu podlegały KGrzbV 9, 1./KGzbV 172 i 17./ KGzbV 1, a także tymczasowo utworzone w kwietniu z personelu szkół lotniczych KGrzbV 11, KGrzbV 12 (oba dywizjony rozwiązano już 1 czerwca). W sumie na stanie wszystkich tych jednostek było 476 samolotów Ju 52/3m z tego 52 maszyny z 17./ KGzbV 1 miały holować 50 szybowców desantowych DFS 230.  W trakcie kampanii we Francji, między 10 a 21 maja, utracono 169 Ju 52/3m. Większość strat poniesiono w czasie operacji desantowej w Holandii, kiedy wiele z tych maszyn zostało zniszczonych na ziemi. Łączne bezpowrotne straty niemieckiego lotnictwa transportowego w okresie kwiecień-czerwiec 1940 r. wyniosły 242 samoloty.

Grecja i Kreta
Pierwsze operacje transportowych Junkersów nad Bałkanami rozpoczął już w grudniu 1940 r. dywizjon III/KGzbV 1, który latał z lotniska Foggia do Tirany wspierając Włochów walczących z Grekami.

Aby zabezpieczyć rosnące potrzeby transportowe kampanii planowanych na 1941 r. Niemcy ponownie sięgnęli po personel szkół lotniczych. Już w styczniu 1941 r. utworzono dywizjony KGrzbV 40, KGrzbV 50 i KGrzbV 60, w lutym zaś reaktywowano KGrzbV 101, 102, 104, 105 i 106 oraz zorganizowano nowy dywizjon II/KGzbV 172.

Po opanowaniu Grecji Niemcy postanowili zająć też Kretę, w czym decydującą rolę miały odegrać oddziały spadochronowe i transport lotniczy. Do udziału w operacji przygotowano 520 samolotów Ju 52/3m oraz 72 szybowce desantowe DFS 230. W skład pułku KGzbV 1 wchodziły cztery dywizjony – I i III/KGzbV 1 oraz I i II/KGzbV 172. Pułk KGzbV 2 tworzyły dywizjony KGrzbV 60, 101 i 102, a w skład pułku KGzbV 3 weszły KGrzbV 40, 105 i 106 oraz przeznaczony do holowania szybowców I/LLG I. W czasie operacji zajęcia Krety stracono 117 samolotów Ju 52/3m, w tym 37 spisanych ze stanu na skutek ciężkich uszkodzeń. 125 kolejnych Ju 52/3m było uszkodzonych, ale nadawało się do naprawy. W związku z dużymi stratami po bitwie o Kretę rozwiązano dywizjony KGrzbV 60, KGrzbV 101, KGrzbV 40 i II/KGzbV 172.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 6/2012