Lotnictwo ukraińskie w walce o niepodległość w latach 1917–1920 Cz. II Lotnictwo ZUNR

Lotnictwo ukraińskie w walce o niepodległość w latach 1917–1920  Cz. II Lotnictwo ZUNR

Andrij Charuk

 

Zachodnioukraińska Republika Ludowa (ZURN) powstała de facto 1 listopada 1918 roku, a oficjalnie jako państwo proklamowana została 13 listopada. Od pierwszych dni istnienia prowadziła walkę zbrojną przeciwko Polakom o Galicję. Siły zbrojne ZURN, czyli Armia Galicyjska, były organizowane od stycznia 1919 roku i łącznie obejmowały trzy korpusy po cztery brygady piechoty oraz jednostki rodzajów wojsk, w tym lotnictwa.

Oficjalnie lotnictwo Armii Galicyjskiej zostało ustanowione rozporządzeniem Państwowego Sekretariatu Spraw Wojskowych (GSWD) z 1 grudnia 1918 roku. Dowódcą „oddziału lotniczego” mianowano porucznika ukraińskich Strzelców Siczowych Petra Franki, najstarszego syna znanego ukraińskiego pisarza Iwana Franki, który ukończył w 1916 roku szkołę lotniczą w Sarajewie jako obserwator lotniczy. Przy GSWD został stworzony specjalny organ, referat lotnictwa, zajmujący się głównie sprawami administracyjnymi formacji. Dowództwo operacyjne lotnictwa zostało sformowane przy „oddziale lotniczym”. Ale w pierwszym okresie podział funkcji pomiędzy tymi dwoma organami był raczej formalny, ponieważ obie funkcje pełnił porucznik Franko.

Przy wyborze miejsca stacjonowania część lotniczej „oddziału lotniczego” były brane pod uwagę austriackie lotniska wojskowe w Rohatyniu, Stryju, Tarnopolu i Stanisławowie. Ostatecznie wybór padł na lotnisko Krasne znajdujące się 45 km na wschód od Lwowa, gdzie wcześniej rozmieszczona była jednostka lotnictwa armii austriackiej i były dobre warunki do codziennej pracy lotnictwa. Lotnisko zajmowało obszar około 1 km2, miało baraki mieszkalne i dobrze wyposażone warsztaty. Lotnisko znajdowało się niedaleko Lwowa, wokół którego rozgorzały główne walki.

W pierwszych miesiącach funkcjonowania lotnictwa ZUNR największym problemem było zdobycie sprawnych samolotów. Z uwagi na to, że główne siły lotnictwa austro-węgierskiego skoncentrowano na froncie włoskim, w Galicji znajdowały się nieliczne samoloty starszych typów, w większości uszkodzone – na przykład na lotnisku we Lwowie na początku listopada 1918 roku było 18 samolotów, z tego jedynie dwa sprawne). W celu znalezienia wyjścia z tej sytuacji GSWD zwrócił się do hetmana Skoropadskiego, desygnując do rozmów porucznika D. Krenżałowskiego. Rząd hetmański był jednak w tym czasie pogrążony w chaosie i misja Krenżałowskiego w Kijowie zakończyła się fiaskiem. Problem próbowano rozwiązać poprzez „inne kontakty międzyludzkie”. Pośrednikiem między przedstawicielem ZUNR i władz wojskowych hetmanatu stał się znany w Odessie ukraiński działacz dr I. Lewickij. Wynegocjował z dowódcą odeskiego rejonu lotniczego przerzucenie do Galicji części 2. (Podolskiego) Dywizjonu Lotniczego. 16 grudnia 1918 roku do Krasnego przybyła jedna z eskadr tego dywizjonu w sile 21 żołnierzy i kilku samolotów Nieuport. Personel lotniczy składał się z pięciu pilotów: dowódcy, pułkownika Borisa Gubera, Dżambułata Kanukowa, kapitana Żałoznowa, poruczników Aleljuchina i Serikowa oraz dwóch obserwatorów – kapitana Szestakowa i chorążego Iwanowa. Wkrótce dołączyli do nich kapitanowie Wasilij Jewski i Wasilij Bułatow, porucznik Arkadij Szeremiecińskij i chorąży Chazbułat Kanukow, młodszy brat, a według innych źródeł syn D. Kanukowa. Wszyscy mieli za sobą służbę w rosyjskim lotnictwie.

W połowie grudnia 1918 roku w Krasnem powstała operacyjna jednostka lotnictwa ZUNR, w skład której wchodziło 14 oficerów oraz 140 podoficerów i żołnierzy. Miała na stanie siedem samolotów bojowych – cztery rozpoznawcze Albatros 27. serii i Brandenburg 64. Serii oraz trzy myśliwce Nieuport. Uregulowania wymagana kwestia organu kierowania jednostką, ponieważ Franko, choć awansowany na kapitana, miał niższy stopień od podwładnych – pułkowników – którzy przybyli z Odessy. Właśnie dlatego pułkownik Boris Guber został mianowany dowódcą sił lotniczych ZUNR, jednak z uwagi na to, że w rzeczywistości unikał wypełniania swoich obowiązków, wkrótce zastąpił go pułkownik Kanukow. Franko zachował stanowisko referenta lotnictwa w dowództwie armii ZUNR.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 6/2018

Wróć

Koszyk
Facebook
Tweety uytkownika @NTWojskowa Twitter