Lotnictwo Japońskiej Straży Wybrzeża

Leszek A. Wieliczko

Japonia jako państwo wyspiarskie jest silnie związana z morzem, a jej gospodarka jest uzależniona od transportu morskiego. Kluczowe znaczenie dla zabezpieczenia interesów narodowych ma więc ochrona wód terytorialnych i morskiej wyłącznej strefy ekonomicznej oraz infrastruktury nabrzeżnej i szlaków żeglugowych. Zadania związane z zapewnieniem szeroko pojętego bezpieczeństwa na morzu realizuje Japońska Straż Wybrzeża, która oprócz jednostek pływających różnych klas i typów dysponuje obecnie niemal setką samolotów, śmigłowców i bezzałogowych statków powietrznych.

Japonia składa się z ponad 6000 wysp rozciągniętych na przestrzeni około 3000 km od Morza Ochockiego na północy (wyspa Hokkaido) aż po Tajwan na południowym zachodzie i Mariany na południu. Powierzchnia terytorium kraju wynosi 380 tys. km2, a powierzchnia wód terytorialnych (do 12 mil morskich od brzegu) 430 tys. km2. Rozrzucone na oceanie archipelagi i wyspy – Terytoria Północne (Hoppō Ryōdo) na północnym wschodzie, wyspa Marcus (Minamitorishima) na południowym wschodzie, atol Parece Vela (Okinotorishima) na południu i Wyspy Yaeyama (Yaeyama Shotō) na południowym zachodzie – powodują jednak, że japońska morska wyłączna strefa ekonomiczna (Exclusive Economic Zone, EEZ) wraz z wodami terytorialnymi ma ogromną powierzchnię aż 4,47 mln km2. Na mocy porozumienia zawartego w grudniu 1986 roku pomiędzy rządami Japonii i Stanów Zjednoczonych japońska strefa odpowiedzialności ratownictwa morskiego (Search and Rescue [SAR] Region) znacznie wykracza poza morską strefę ekonomiczną – rozciąga się bowiem na wschód aż do 165° E i na południe do 17° N.

Japońska Straż Wybrzeża (jap. Kaijō Hoanchō; ang. Japan Coast Guard, JCG) to formacja cywilna o charakterze paramilitarnym będąca jedną z zewnętrznych agencji Ministerstwa Terytorium, Infrastruktury, Transportu i Turystyki (Kokudo Kōtsūshō; Ministry of Land, Infrastructure, Transport and Tourism, MLIT). Do jej głównych zadań należy:

* pilnowanie i egzekwowanie przestrzegania prawa morskiego (zarówno międzynarodowego, jak i krajowego), w tym patrolowanie morskiej strefy ekonomicznej i kontrola poruszających się w niej jednostek cywilnych, przeciwdziałanie nielegalnym połowom i nieautoryzowanemu naruszaniu wód terytorialnych, zwalczanie przemytu i przestępczości zorganizowanej;

* utrzymanie bezpieczeństwa żeglugi na wodach przybrzeżnych i otwartym morzu poprzez przeciwdziałanie aktom terroryzmu, piractwa, sabotażu i szpiegostwa, w tym eskorta statków przewożących ładunki wysokiego ryzyka (np. paliwo nuklearne), ochrona portów, terminali przeładunkowych i innych kluczowych instalacji nabrzeżnych (np. położonych blisko wybrzeży elektrowni atomowych);

* ratownictwo w przypadku katastrof morskich i lotniczych oraz klęsk żywiołowych, w tym poszukiwanie i ratowanie rozbitków na morzu, ewakuacja ludzi z tonących lub płonących statków, przewóz rannych i chorych z odległych wysp niedysponujących placówkami medycznymi, gaszenie pożarów jednostek morskich i instalacji nabrzeżnych;

* zapobieganie wypadkom na morzu poprzez nadzorowanie i kierowanie ruchem statków (zwłaszcza w najbardziej zatłoczonych zatokach, cieśninach i portach), opracowywanie i udostępnianie informacji meteo- i hydrologicznych, map nawigacyjnych, komunikatów i ostrzeżeń (np. przed tajfunami i tsunami) oraz utrzymywanie w sprawności pomocy nawigacyjnych;

* ochrona naturalnego środowiska morskiego, w tym zwalczanie przestępstw w tym zakresie, likwidacja skutków wycieków niebezpiecznych substancji, monitorowanie ruchu statków przewożących niebezpieczne substancje;

* badania hydro- i oceanograficzne na potrzeby własne i gospodarki narodowej, w tym opracowywanie map dna morskiego, pływów i wiatrów;

* prace badawczo-rozwojowe w zakresie techniki okrętowej, nawigacji, bezpieczeństwa żeglugi, ratownictwa morskiego;

* nawiązywanie i zacieśnianie współpracy z krajowymi i zagranicznymi, publicznymi i prywatnymi organizacjami i instytucjami morskimi, służbami ratowniczymi i służbami ochrony porządku publicznego;

* stałe podnoszenie kwalifikacji personelu poprzez specjalistyczne szkolenia, kursy, ćwiczenia, seminaria i konferencje;

* edukacja i propagowanie w społeczeństwie kwestii bezpieczeństwa na morzu poprzez publikacje, biuletyny, wystawy, pokazy i placówki muzealne.

Do realizacji tych zadań JCG dysponuje obecnie (stan na 1 kwietnia 2025 roku) 476 jednostkami pływającymi różnych klas i przeznaczenia, 98 statkami powietrznymi (35 samolotami, 60 śmigłowcami i trzema bezzałogowcami) oraz 5108 pomocami nawigacyjnymi. Personel liczy niemal 15 tys. osób.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 9/2025