Lekkie sowieckie działa samobieżne z lat II wojny światowej. Samochodnaja Ustanowka SU-76
Krzysztof Cieślak
W 1941 roku dywizje niezależnie od swojego przeznaczenia miały w swojej strukturze oddziały artylerii. W dywizjach piechoty zwanych strzeleckimi korzystano z konnych zaprzęgów, w dywizjach zmotoryzowanych i pancernych wprowadzono ciągniki ale głównym środkiem do holowania sprzętu artyleryjskiego okazały się w nich samochody ciężarowe. Poważne straty w sprzęcie, jakie Armia Czerwona poniosła w pierwszych miesiącach walk wymusiły powrót do trakcji konnej. Ograniczało to, przy niewystarczającej ilości dział, możliwości i szybkość manewru. Oznaczało to znacznie ograniczenie wsparcia artyleryjskiego dla piechoty a w przypadku oddziałów pancernych wręcz je wykluczało po opuszczeniu podstaw wyjściowych. Oprócz tego konie ponosiły duże straty od ognia przeciwnika. Potrzebny był szybki środek transportu jednocześnie zapewniający osłonę obsłudze.
Zmianę sytuacji mogło przynieść wprowadzenie na pierwszą linię samobieżnej artylerii zdolnej do udzielenia w każdej chwili wsparcia piechocie podczas ataku lub w obronie. Do budowy takich pojazdów zamierzano wykorzystać dla zmniejszenia kosztów produkcji i koniecznej w warunkach wojennych standaryzacji podwozia aktualnie produkowanych czołgów lekkich T-60 i T-70. Rozpatrywano także możliwość wykorzystania podwozia małego czołgu T-40. Zasadnicze uzbrojenie miała stanowić armata dywizyjna ZIS-3 kalibru 76,2 mm. Pewne doświadczenia na tym polu przemysł sowiecki miał jeszcze z lat trzydziestych. Powstało nawet kilka w miarę udanych konstrukcji bazujących głównie na podwoziu czołgu wsparcia piechoty T-26. Główną przyczyną zaniechania rozwoju tej kategorii wozów bojowych był konserwatyzm znacznej części dowództwa Armii Czerwonej. Obserwowano też poczynania w tym kierunku prowadzone przez przeciwnika.
Rozwój lekkich dział samobieżnych miał przebiegać na trzech równoległych kierunkach; zwiększenia mocy ognia, poprawienia osłony pancernej i zwiększenia możliwości manewrowych. Pierwsze działania organizacyjne miały miejsce na początku marca 1942 roku (podawana jest data 3 marca). Wtedy rozpoczęło działalność specjalne biuro do spraw artylerii samobieżnej utworzone na bazie działu technicznego Ludowego Komisariatu Przemysłu Czołgowego. Biurem tym kierował S.A. Ginzburg, jedna z głównych postaci przemysłu czołgowego.
Termin marcowy wynikał z tego, że w tym miesiącu zakończył się okres gruntownej reorganizacji przemysłu czołgowego wymuszonej przez utratę części terytorium państwa i konieczność ewakuacji wielu dużych zakładów przemysłowych. Jednocześnie Ginzburgowi udało się przekonać do idei lekkiego działa samobieżnego kierownictwo przemysłu czołgowego. Przypuszczalnie swoją koncepcję tworzył już od września 1941 roku.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 3/2025