Lekki opancerzony samochód rozpoznawczy Kfz.13/14

Jacek Zabielski

Lekkie samochody rozpoznawcze typu Adler Kfz.13/14 były pierwszymi pojazdami tej klasy zaprojektowanymi od podstaw na potrzeby armii niemieckiej w okresie międzywojennym. Nazywane przez swoje załogi, nieco pogardliwie „wannami”, te miniaturowe samochody pancerne, odegrały kluczową rolą w szkoleniu zmotoryzowanych formacji zwiadowczych, które od 1939 roku znajdowały się na czele budzących postrach w całej Europie formacji pancernych.

Bezbronna armia

Zgodnie z postanowieniami Traktatu Wersalskiego, podpisanego latem 1919 roku, liczebność powojennej armii niemieckiej została ograniczona do 100 tys. żołnierzy. Proces redukcji sił lądowych, które pod koniec 1919 roku liczyły jeszcze około 400 tys. żołnierzy, trwał do 1 stycznia 1921 roku, kiedy osiągnięto narzucony przez zwycięskie mocarstwa limit żołnierzy w służbie czynnej.

Zredukowana do rozmiarów formacji policyjnej armia Republiki Weimarskiej została pozbawiona prawa do posiadania czołgów, samochodów pancernych, samolotów, okrętów podwodnych, a liczba okrętów nawodnych została ograniczona do 36 jednostek o niewielkiej wyporności.

Proces rozbrajania tzw. Armii Tymczasowej (Vorläufige Reichswehr) był nadzorowany przez Międzysojuszniczą Wojskową Komisję Kontrolną, której zadaniem była m.in. konfiskata zakazanych traktatowo rodzajów broni oraz materiałów wojennych, w tym również samochodów ciężarowych oraz ambulansów wojskowych.

Alianci pozostawili do dyspozycji nowo sformowanej armii niemieckiej (Reichswehr) około tysiąc pojazdów mechanicznych, w tym głównie lekkie samochody osobowe oraz ciężarowe. Większość tych maszyn przydzielono do siedmiu batalionów transportowych (Fahr/Kraftfahr Abt. 1–7), włączonych w struktury dywizji piechoty, których podstawowym zadaniem było wsparcie logistyczne dywizyjnych pułków artylerii polowej. Bataliony transportowe, posiadające strukturę trój-szwadronową, korzystały zarówno z pojazdów mechanicznych, jak i transportu konnego.

Początkowo zmotoryzowane formacje transportowe podlegały Inspektoratowi Wojsk Transportowych (Inspektion der Verkehrstruppen (In 6)), który w październiku 1920 roku przemianowano na Inspektorat Wojsk Motorowych (Inspektion der Kraftfahrtruppen).

Wobec rewolucyjnych nastrojów oraz fali niepokojów społecznych, które ogarnęły powojenna Republikę Weimarską, zwycięskie mocarstwa musiały bardzo szybko zrewidować swoje poglądy dotyczące dostępu przez Reischwerę do zmotoryzowanych pojazdów opancerzonych. Wyposażenie armii w niewielką liczbę samochodów pancernych, okazało się konieczne, by wojsko mogło skutecznie wypełniać powierzone mu zadania o charakterze „policyjnym”. Alianci, choć niechętnie, wyrazili zgodę na doposażenie sił lądowych w nowy sprzęt, przyznając Niemcom na mocy tzw. Protokołu Bulońskiego z 23 lipca 1920 roku prawo zakupu 105 opancerzonych, kołowych transporterów piechoty.

Pierwsze pojazdy tego typu, początkowo nazwane Strassenpanzerkraftwagen, trafiły na wyposażenie batalionów transportowych już w 1921 roku. W 1922 roku przemianowano je na Gepanzerte Kraftwagen.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 4/2025