Tureckie korwety typu Heybeliada
Andrzej Nitka
Tureckie korwety
typu Heybeliada
2 listopada 2010 roku na wodach Morza Marmara rozpoczęły się próby najnowszego okrętu tureckiej marynarki wojennej – korwety Heybeliada. Jest to kolejny etap realizacji programu MILGEM („Milli Gemi”, okręt narodowy). Nazwa ta doskonale oddaje ideę przyświecającą jego twórcom, czyli wyposażenia własnej floty w nowoczesne jednostki nie tylko zbudowane w krajowych stoczniach, ale przy udziale jak największej liczby miejscowych przedsiębiorstw. Udział tureckich wyrobów, jeżeli chodzi o uzbrojenie i wyposażenie tych okrętów, osiągnął poziom 50% i ma się jeszcze zwiększyć.
Współczesna Türk Deniz Kuvvetleri (TDK) jest jedną z liczących się flot na świecie. Jej potencjał bojowy jest kilkanaście razy większy od reprezentowanego przez naszą Marynarkę Wojenną. Na jej rozwój wpływają możliwości ekonomiczne państwa, ale również aspekty polityczne takie, jak członkostwo w NATO (od 1952 r.) czy rywalizacja z sąsiednią Grecją. Przynależność Turcji do paktu zaowocowała m.in. otrzymywaniem od sojuszników, głównie Stanów Zjednoczonych, ogromnej pomocy wojskowej. Jest to o tyle zrozumiałe, że państwo to graniczyło ze Związkiem Radzieckim i strzegło Bosforu oraz Dardaneli, jedynej drogi morskiej łączącej Morze Czarne z Morzem Śródziemnym.Tak korzystne położenie strategiczne mogło być w pełni wykorzystane tylko w wypadku dysponowania silną i sprawną flotą. Doskonale zdawali sobie z tego sprawę tureccy przywódcy, jak i ich NATO-wscy sojusznicy, czego efektem było systematyczne przejmowanie przez tę marynarkę kolejnych jednostek służących poprzednio we flotach aliantów, przede wszystkim w US Navy. Przez długi czas był to jedyny sposób wzmacniania TDK. Obecnie, mimo że nadal jest to praktykowane, w związku z polepszeniem sytuacji gospodarczej państwa, równolegle realizowany jest proces wzmocnienia jej poprzez budowę nowych okrętów zarówno w stoczniach zagranicznych, jak i krajowych.Spośród najważniejszych klas okrętów bojowych tureckiej floty, jedynie wśród korwet nie ma jednostek nowoczesnych, i co ważne skonstruowanych bądź budowanych przez miejscowy przemysł. Zostało to zauważone przez dowództwo marynarki i dzięki poparciu decydentów legło u podstaw uruchomienia programu budowykorwet typu Heybeliada, będących bohaterkami niniejszego artykułu.
Projektowanie i budowa
Oficjalnie projekt MILGEM został zainicjowany w styczniu 1996 roku i pierwotnie zakładał budowę w lokalnej stoczni korwet typu MEKO A-100 zaprojektowanych przez niemiecką stocznię Blohm+Voss z Hamburga, specjalizującą się w budowie okrętów nawodnych według modułowej koncepcji MEKO (MEhrzweck KOmbinationschiff). Firma ta zadomowiła się na dobre na tamtejszym rynku dzięki zaprojektowaniu i budowie w Niemczech i tureckiej stoczni Gölcük z Izmit (Kocaeli) ośmiu fregat typu MEKO 200TN. Na początku 2000 roku dowództwo TDK zdecydowało o zakończeniu współpracy z niemiecką firmą i zaprojektowaniu nowych jednostek w oparciu o krajową myśl techniczną i przemysł. 12 marca 2004 roku podmiotem odpowiedzialnym za budowę i wyposażenie korwet MILGEM została Stocznia Marynarki Wojennej w Stambule (Istanbul Naval Shipyard – INSY). Równocześnie nastąpiły zmiany w zakładanej koncepcji wykorzystania, jak i konstrukcji jednostek. Ewaluowały one stopniowo od okrętu ochrony strefy wyłączności gospodarczej (OPV – Offshore PatrolVessel), zbudowanego w oparciu o ideę MEKO, w kierunku nowoczesnej korwety wielozadaniowej zgodnej z wymaganiami trudnowykrywalności (stealth), przeznaczonej do działań w strefie przybrzeżnej, czyli zbliżonej do amerykańskich okrętów LCS – Littoral Combat Ship. Wśród zadań, które mają być realizowane przez MILGEM-y należy wymienić:
– patrolowanie wód przybrzeżnych,
– zwalczanie okrętów podwodnych,
– ochronę lokalnych linii komunikacyjnych,
– wykrywanie i zwalczanie aktywności organizacji terrorystycznych,
– akcje poszukiwawcze i ratownicze,
– prezentowanie bandery.
Wymóg budowy tych okrętów w oparciu o projekt opracowany w Turcji spowodował konieczność zaangażowania w jego realizację ponad 50 miejscowych instytucji i przedsiębiorstw. Firmy zagraniczne występują, conajwyżej, jako partnerzy lub poddostawcy niektórych wzorów uzbrojenia i wyposażenia. Organem odpowiedzialnym za realizację i koordynację całego projektu jest Podsekretariat Przemysłu Obronnego Ministerstwa Obrony – Savunma Sanayii Müsteşarligi (SSM). To właśnie z nim kontrakty podpisują główni wykonawcy. I tak za badania mające za zadanie zoptymalizowanie kształtu kadłuba oraz próby modelowe odpowiedzialna była Politechnika Stambulska (kontrakt 4 lipca 2005 r.). Nadzór nad całym procesem projektowania i budowy sprawuje tureckie towarzystwo klasyfikacyjne Türk Lloydu (26 sierpnia 2005). Podmiotem odpowiedzialnym za projekt samych okrętów i ich wyposażenia („platformę”) jest firma STM Savunma Teknolojileri Mühendislik Tic. A.Ş. W związku ze złożonością prac przed nią stojących podzielono je na trzy etapy, kontrakt dotyczący pierwszego etapu podpisano 13 kwietnia 2006, a dwóch pozostałych 9 kwietnia 2007 roku. Dążenie do jak największego udziału rodzimego przemysłu w tym projekcie oraz szeroki zakres prac spowodował, że bierze w nim udział, jako podwykonawcy STM ponad 30 firm tureckich. System napędowy korwet dostarcza turecki oddział niemieckiej firmy MTU – MTU Motor Türbin Sanayi ve Ticaret A.Ş. na mocy kontraktu z 23 marca 2007 roku. Natomiast system dowodzenia jest wspólnym dziełem firm ASELSAN Elektronik San. Tic. A.Ş. i HAVELSAN A.Ş., które podpisały z SSM kontrakt na jego dostawę 23 maja 2007 roku.
Projektowanie i budowa
Oficjalnie projekt MILGEM został zainicjowany w styczniu 1996 roku i pierwotnie zakładał budowę w lokalnej stoczni korwet typu MEKO A-100 zaprojektowanych przez niemiecką stocznię Blohm+Voss z Hamburga, specjalizującą się w budowie okrętów nawodnych według modułowej koncepcji MEKO (MEhrzweck KOmbinationschiff). Firma ta zadomowiła się na dobre na tamtejszym rynku dzięki zaprojektowaniu i budowie w Niemczech i tureckiej stoczni Gölcük z Izmit (Kocaeli) ośmiu fregat typu MEKO 200TN. Na początku 2000 roku dowództwo TDK zdecydowało o zakończeniu współpracy z niemiecką firmą i zaprojektowaniu nowych jednostek w oparciu o krajową myśl techniczną i przemysł. 12 marca 2004 roku podmiotem odpowiedzialnym za budowę i wyposażenie korwet MILGEM została Stocznia Marynarki Wojennej w Stambule (Istanbul Naval Shipyard – INSY). Równocześnie nastąpiły zmiany w zakładanej koncepcji wykorzystania, jak i konstrukcji jednostek. Ewaluowały one stopniowo od okrętu ochrony strefy wyłączności gospodarczej (OPV – Offshore PatrolVessel), zbudowanego w oparciu o ideę MEKO, w kierunku nowoczesnej korwety wielozadaniowej zgodnej z wymaganiami trudnowykrywalności (stealth), przeznaczonej do działań w strefie przybrzeżnej, czyli zbliżonej do amerykańskich okrętów LCS – Littoral Combat Ship. Wśród zadań, które mają być realizowane przez MILGEM-y należy wymienić:
– patrolowanie wód przybrzeżnych,
– zwalczanie okrętów podwodnych,
– ochronę lokalnych linii komunikacyjnych,
– wykrywanie i zwalczanie aktywności organizacji terrorystycznych,
– akcje poszukiwawcze i ratownicze,
– prezentowanie bandery.
Wymóg budowy tych okrętów w oparciu o projekt opracowany w Turcji spowodował konieczność zaangażowania w jego realizację ponad 50 miejscowych instytucji i przedsiębiorstw. Firmy zagraniczne występują, conajwyżej, jako partnerzy lub poddostawcy niektórych wzorów uzbrojenia i wyposażenia. Organem odpowiedzialnym za realizację i koordynację całego projektu jest Podsekretariat Przemysłu Obronnego Ministerstwa Obrony – Savunma Sanayii Müsteşarligi (SSM). To właśnie z nim kontrakty podpisują główni wykonawcy. I tak za badania mające za zadanie zoptymalizowanie kształtu kadłuba oraz próby modelowe odpowiedzialna była Politechnika Stambulska (kontrakt 4 lipca 2005 r.). Nadzór nad całym procesem projektowania i budowy sprawuje tureckie towarzystwo klasyfikacyjne Türk Lloydu (26 sierpnia 2005). Podmiotem odpowiedzialnym za projekt samych okrętów i ich wyposażenia („platformę”) jest firma STM Savunma Teknolojileri Mühendislik Tic. A.Ş. W związku ze złożonością prac przed nią stojących podzielono je na trzy etapy, kontrakt dotyczący pierwszego etapu podpisano 13 kwietnia 2006, a dwóch pozostałych 9 kwietnia 2007 roku. Dążenie do jak największego udziału rodzimego przemysłu w tym projekcie oraz szeroki zakres prac spowodował, że bierze w nim udział, jako podwykonawcy STM ponad 30 firm tureckich. System napędowy korwet dostarcza turecki oddział niemieckiej firmy MTU – MTU Motor Türbin Sanayi ve Ticaret A.Ş. na mocy kontraktu z 23 marca 2007 roku. Natomiast system dowodzenia jest wspólnym dziełem firm ASELSAN Elektronik San. Tic. A.Ş. i HAVELSAN A.Ş., które podpisały z SSM kontrakt na jego dostawę 23 maja 2007 roku.
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 6/2011