Jagdwaffe w operacji „Barbarossa”

 

 

22 czerwca 1941 r. można śmiało uznać za datę przełomową dla historii drugiej wojny światowej. Dla samej Luftwaffe atak na ZSRR oznaczał konieczność podziału sił i środków oraz zaangażowania znaczącego odsetka swojego potencjału na zupełnie nowym teatrze działań wojennych. Siły Powietrzne Niemiec nie były przygotowane do przeprowadzenia długotrwałej operacji o takiej skali. Przeciwko Sowietom Luftwaffe wystawiła trzy Luftflotten: 1., 2. i 4. Każda z nich posiadała komponent myśliwski w sile wzmocnionego Geschwader lub mocniejszy. Na głównym kierunku natarcia w stronę Moskwy zgromadzono największe siły Jagdwaffe. W skład poszczególnych Luftflotten wchodziły również myśliwce dwusilnikowe Messerschmitt Bf 110, ale występowały one generalnie w roli samolotów myśliwsko-bombowych i dlatego jednostki w nie wyposażone nie zostaną uwzględnione w tym opracowaniu.

Luftflotte 1
Luftflotte 1 miała za zadanie wsparcie sił lądowych na kierunku północnym, ale jako że główne natarcie miało iść na Moskwę, dopuszczano współdziałanie z jednostkami na kierunku centralnym. Na czele Luftflotte 1 stał Generaloberst Alfred Keller. Trzonem myśliwskim był JG 54, wzmocniony dwoma Staffel z JG 53. Dodatkowo w skład sił Jagdwaffe wchodziły dwie jednostki uzupełnieniowe Erg.Gr./JG 52 i Erg.Gr./JG 54. Zatem komponent myśliwski na tym kierunku nie przedstawiał się imponująco. Teren operacji był rozległy i nasycenie samolotami na kilometr frontu nie było duże. Oczywiście Niemcy wykorzystywali swoje lotnictwo na kierunkach przełamania, w punktach kluczowych, ale o ile do pewnego momentu można było w miarę skutecznie operować tak niewielkimi siłami, o tyle po tym jak ZSRR otrząsnął się po pierwszym „szoku”, sytuacja stawała się dla Niemców gorsza z miesiąca na miesiąc. Tymczasem był jeszcze czerwiec 1941 r. i Adolfowi Hitlerowi wydawało się, że jest w stanie pokonać Rosję. Główne zadania niemieckiego lotnictwa na kierunku północnym zamykały się w trzech punktach: zniszczenie sił powietrznych przeciwnika w całym rejonie operowania oraz uzyskanie przewagi w powietrzu; doprowadzenie do sytuacji w której Heeresgruppe „Nord”, a w szczególności Panzergruppe 4, będzie mogła w szybkim tempie nacierać w kierunku Leningradu; atakowanie sowieckich sił morskich na Bałtyku, w szczególności w rejonie głównych baz w Kronsztadzie i Leningradzie.  Jagdgeschwader 54 stanowiącypodstawę sił myśliwskich w Luftflotte 1 był jednostką młodą, gdyż powstałą dopiero w lutym 1940 r. Zalążkiem tworzącym JG 54 stała się I/JG 70. (Jednostki w Niemczech otrzymały w pewnym momencie blokowy system nazewnictwa. Oddziały przynależne do Luftflotte 1 miały numery od 1 do 25, do Luftflotte 2 od 26 do 50 itd.) Pozostałe jednostki, które utworzyły JG 54 to I/JG 76 i I/ JG 21, które brały udział w kampanii w Polsce. Po zakończeniu walk nad Wisłą poszczególne Gruppen zostały przerzucone na zachód i tam brały udział w Bitwie o Anglię. Później nastąpiło przemieszczenie jednostki do Holandii i wreszcie w 1941 r. do Grazu, co zaowocowało pewnym zaangażowaniem w kampanię na Bałkanach. Co ciekawe, jednostka miała swoje korzenie w austriackich formacjach lotniczych i o ile piloci w toku wojny napływali nie tylko z Austrii, o tyle obsługa naziemna zasadniczo wywodziła się właśnie z tego kraju. Rozpoczynając wojnę z Rosją Luftflottte 1 miała do swojej dyspozycji 105 samolotów myśliwskich Messerschmitt Bf 109 należących do JG 54, wzmocnionych 33 maszynami z JG 53. Na czele JG 54 stał Hannes Trautloft, będący znanym i cenionym dowódcą wśród pilotów myśliwskich. Głównym zadaniem JG 54 była osłona wyposażonych w dwusilnikowe bombowce Junkers Ju 88 pułków bombowych. Zaczęły się pierwsze sukcesy przyszłych asów Luftwaffe, ale pojawiły się również pierwsze straty. 23 czerwca jednostka straciła trzech pilotów oraz jednego, który został zgłoszony jako zaginiony, ale powrócił do jednostki. Sowieci szybko podnieśli się po pierwszym szoku i rozpoczęli kontrataki. Trautloft wspomina: Siły powietrzne wroga prowadzą ataki w uparty i nieskoordynowany sposób, ale ciągle walczą dalej i niekiedy wyrządzają spore szkody w czołówkach naszych atakujących kolumn. Pomimo sporych sukcesów nie można było w pełni lekceważyć przeciwnika, który jak widać czasem nieporadnie i bezsensownie, ale nadal stawiał opór i przechodził do działań zaczepnych. Podczas jednego z takich ataków, 29 czerwca, fale bombowców nadlatywały nad mosty na rzece Düna w małych grupkach i bez osłony. Dzięki temu piloci JG 54 zgłosili jako zestrzelone 65 samolotów przeciwnika. W tych okolicznościach przestają dziwić wysokie liczby zestrzeleń Niemców na froncie wschodnim. Nawet jeśli podzielimy ową liczbę przez dwa uwzględniając fakt, że piloci myśliwscy zazwyczaj przeszacowywali swoje osiągnięcia, to i tak uzyskana liczba zestrzeleń na jeden dzień będzie imponująca. Z drugiej strony ataki na nieosłaniane i lecące po z góry ustalonym kursie bombowce nie przedstawiały większego problemu dla pilota myśliwskiego. Właśnie uporczywe ponawianie ataków i schematyczność działania Sowietów pozwoliły na osiągnięcie tak dużych sukcesów.