Half Track Personnel Carrier M3 cz. 2

MICHAŁ FISZER, JERZY GRUSZCZYŃSKI

Półgąsienicowy transporter opancerzony

Half Track Personnel  Carrier M3

(cz.2)

Prototypowy pojazd White T14 po dopracowaniu wszedł do produkcji jako Half Track Car M2 z przeznaczeniem dla kawalerii (szerzej na ten temat: „TW – Historia”, numer specjalny 4/2014). Prototyp T14 trafił na testy na poligon Aberdeen Proving Ground we wrześniu 1940 r. Dwa miesiące wcześniej US Army utworzyły nowy rodzaj wojsk – wojska pancerne. Potrzebowały one nieco większego transportera dla drużyn piechoty zmechanizowanej, które były liczniejsze od drużyn kawalerii w pododdziałach rozpoznawczych oraz drużyn z plutonów łączności i obsługi.

Jednakże w praktyce okazało się, że nawet na ćwiczeniach w szybkich działaniach manewrowych istnieje konieczność częstego prowadzenia ognia z pokładu transportera. Dlatego jesienią 1942 r. zaproponowano prostą modyfikację – nieznaczne podniesienie moździerza na specjalnej podstawie, co umożliwiło wstawianie przednich podwójnych podpór moździerza w nawiercone co określoną odległość otwory w płycie opartej na podstawach tylnych ławek i tym samym zwiększenie kąta ostrzału w poziomie do 33,75° (po 16,875° na oba boki), co znacznie zwiększyło przydatność bojową wozu. Wprowadzono też celownik M6, umożliwiający łatwiejsze celowanie z moździerza w czasie prowadzenia ognia z transportera. W pojeździe pozostawiono jeden karabin maszynowy 7,62 mm jako uzbrojenie dodatkowe, umieszczony w przedniej części pojazdu.

28 stycznia 1943 r. nową odmianę standaryzowano jako M4A1 i wprowadzono do użycia w miejsce M4. Produkcję nowego pojazdu podjęła firma White Motor Company w maju 1943 r. i do października, kiedy ją zakończono, wyprodukowano 600 nowych M4A1. Równolegle wytwarzano zestawy modyfikacyjne, które pozwoliły na doprowadzenie do standardu M4A1 wiele wcześniej wyprodukowanych transporterów z moździerzem M4.

Kolejne doświadczenia z walk pokazały, że skierowanie moździerza do tyłu nie zawsze jest rozwiązaniem praktycznym. Kiedy moździerze M4A1 musiały z marszu po drodze przejść do wspierania czoła kolumny zmechanizowanej, która nawiązała kontakt z nieprzyjacielem (co zdarzało się dość często), czasem bardzo ciężko było zawrócić pojazdy, by móc otworzyć ogień z moździerza skierowanego ku tyłowi. Praktyczniejsze byłoby skierowanie wylotu lufy moździerza do przodu, by w takich sytuacjach podjąć ostrzał po zatrzymaniu pojazdu na poboczach, obok poruszającej się kolumny, bez dość skomplikowanego i nie zawsze możliwego manewru zawracania transporterów.

W październiku 1942 r., czyli zanim jeszcze oddziały armii amerykańskiej podjęły walki w Afryce Północno-Zachodniej, znów głównie na podstawie doświadczeń z ćwiczeń w USA, Komisja ds. Uzbrojenia zdecydowała, by opracować nowy prototyp samobieżnego moździerza 81 mm, z moździerzem skierowanym do przodu pojazdu. Aby ułatwić jego obsługę, jako bazę dla pojazdu wybrano większy nieco półgąsienicowy transporter Half Track Personnel Carrier M3. Prototyp takiego wozu oznaczony T19 został zbudowany w firmie White Motor Company na początku 1943 r. i w kwietniu tegoż roku wysłano go na poligon Aberdeen Proving Ground, gdzie przeprowadzono próby. Trwały one do lipca 1943 r. Nie czekając na ich zakończenie, na podstawie dotychczasowych wyników, 7 czerwca 1943 r. Komitet ds. Uzbrojenia standaryzował pojazd jako 81 mm Mortar Carrier M21. Produkcja tego wozu rozpoczęła się w styczniu 1944 r. w firmie White Motor Company i trwała do zakończenia produkcji Half Tracków w marcu, czyli zaledwie przez trzy miesiące. W tym czasie wyprodukowano 110 wozów M21. Poza moździerzem 81 mm umieszczonym w przedniej części przedziału desantowego, wozy uzbrojono w wukaem 12,7 mm, który zamocowano na specjalnej podstawie w tylnej części przedziału desantowego. Kąty ostrzału z moździerza wynosiły ±30° na boki wozu, a zapas amunicji sięgał 97 nabojów. Zapas amunicji wukaemu zaś wynosił 400 nabojów.

W 2. DPanc, która walczyła w Afryce Północnej, a następnie we Włoszech, do końca II wojny światowej, nie czekano na pojawienie się nowych wozów. Używane tam M4 zostały odpowiednio zmodyfikowane, tak że moździerze o zwiększonym kącie ostrzału mogły prowadzić ogień do przodu, a nie do tyłu transportera. Tak zmodyfikowanych w dywizyjnych warsztatach wozów M4 używano w tym związku taktycznym do końca wojny.

W grudniu 1942 r. Szef Służby Chemicznej US Army złożył zapotrzebowanie na samobieżny moździerz do strzelania amunicją chemiczną. Ponieważ jednak moździerz 81 mm miał zbyt małą donośność, zdecydowano się na zastosowanie moździerza 107 mm. Wiosną 1943 r. przeprowadzono próby zmodyfikowanego wozu M4, w którym moździerz 81 mm zastąpiono moździerzem 107 mm, tak zmodyfikowany wóz nazwano T21. W ich toku szybko okazało się, że zwiększony odrzut większego moździerza powoduje uszkodzenia podłogi transportera opancerzonego. Latem 1943 r. ponownie przeprowadzono próby moździerza 107 mm z użyciem transportera M3A1, który miał wzmocnioną strukturę ramy i mocowania podłogi.

W prototypie oznaczonym T21E1 moździerz zamontowano z tyłu przedziału desantowego z kierunkiem strzelania do tyłu, pozostawiając wukaem 12,7 mm na obrotowej podstawie po prawej stronie przedniej części pojazdu, jak na standardowych M3A1. Chociaż próby wozu prowadzone jesienią 1943 r. wypadły pomyślnie, to jednak nie zdążył on wejść do produkcji seryjnej przed zakończeniem produkcji półgąsienicowych transporterów opancerzonych w marcu 1944 r. W marcu 1945 r. program T21E1 oficjalnie zamknięto.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia Spec 6/2014