Falklandy 1982

Falklandy to archipelag na południowym Atlantyku, składający się z dwóch większych wysp, oddzielonych od siebie szeroką na 5-25 km Cieśniną Falklandzką. Falkland Wschodni ma 100 km długości i 30-60 km szerokości, Falkland Zachodni zaś 120 km długości i 10-60 km szerokości. Te dwie duże wyspy są otoczone około 200 małymi wysepkami. Na Falklandach krzyżowały się wpływy różnych mocarstw, ale od 1833 r. wyspy stały się kolonią brytyjską. Przedtem jednak znajdowały się pod zwierzchnictwem hiszpańskim (1766- 1811) i argentyńskim (1820-1830). Po drugiej wojnie światowej Argentyna poczyniła pewne kroki w celu odzyskania wysp, w 1976 r. zdobywając poparcie Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ. Konflikt o zwierzchnictwo nad Falklandami zaognił się, kiedy pod koniec lat siedemdziesiątych ogłoszono odkrycie w ich rejonie bogatych złóż ropy naftowej. Poza tym Falklandy nie miały znaczenia gospodarczego. Populacja wysp liczyła w 1982 r. około 2000 mieszkańców utrzymujących się z hodowli owiec oraz połowu ryb i ssaków morskich. Jedynym większym ośrodkiem był położony na wschodnim wybrzeżu Falklandu Wschodniego Port Stanley, zamieszkały w 1982 r. przez około 1300 osób. W Argentynie w tym czasie narastał kryzys polityczno-gospodarczy, co przełożyło się na spadek poparcia dla rządzącej krajem junty wojskowej. Na początku 1982 r. doszło w Buenos Aires do demonstracji na dużą skalę, więc aby odwrócić uwagę argentyńskiego społeczeństwa od sytuacji wewnętrznej kraju, junta wojskowa powzięła decyzję, aby opanować sporne wyspy na drodze operacji militarnej.

Zajęcie Falklandów i Georgii Południowej
W dniach 28-30 marca 1982 r. argentyńskie porty opuściły zespoły okrętów, zadaniem których było wysadzenie desantu na Falklandach. Zajęta miała być też położona 1500 km na południowy wschód od nich i administracyjnie należąca do archipelagu wyspa Georgia Południowa. Desant na Falklandy przeprowadzono wieczorem 1 kwietnia. Na archipelagu wylądowało w sumie około 900 żołnierzy argentyńskiej piechoty morskiej. Wobec przewagi przeciwnika po krótkiej potyczce późnym rankiem następnego dnia skapitulował stacjonujący na wyspie brytyjski garnizon, który liczył 67 żołnierzy. Nieco gorzej poszło Argentyńczykom 3 kwietnia na Georgii Południowej, gdzie stacjonowało 22 brytyjskich żołnierzy, którzy stawili bardziej zdecydowany opór. Siły inwazyjne składały się z fregaty Guerrico i transportowca Bahia Paraiso, na pokładzie którego stacjonowały dwa śmigłowce lotnictwa sił lądowych – po jednym egzemplarzu Alouette III oraz Puma. Po południu pierwszy z nich wysadził desant pięciu żołnierzy piechoty morskiej, dwudziestu kolejnych zaś miała przetransportować Puma. Pechowo w pobliżu miejscu desantu zasadzkę przygotowali brytyjscy żołnierze pod dowództwem Lt. Milsa. Tuż przed przyziemieniem drugiej argentyńskiej maszyny Brytyjczycy otworzyli ogień z broni strzeleckiej. Pilotujący śmigłowiec por. Juan Villagra poderwał trafioną maszynę, ale po pokonaniu niewielkiej zatoczki, maszyna o oznaczeniu AE-504 rozbiła się podczas awaryjnego lądowania, przewracając się na bok. Dwóch żołnierzy zginęło, a pozostali na pokładzie odnieśli rany. W odpowiedzi brytyjskie pozycje ostrzelała załoga fregaty Guerrico, jednak Brytyjczycy odpowiedzieli ogniem, czterokrotnie trafiając argentyński okręt z posiadanego granatnika przeciwpancernego, co wyłączyło z akcji jego 100 mm armatę. W tym czasie śmigłowiec Alouette III wykonał 15 lotów desantując na wyspie kolejnych argentyńskich żołnierzy. Wobec przewagi przeciwnika Brytyjczycy zdecydowali się poddać, przy czym jedynie jeden z nich był ranny. Wzięci do niewoli brytyjscy żołnierze z obu wysp zostali wywiezieni samolotami transportowymi C-130 Hercules do Urugwaju.

Flota brytyjska
Brytyjczycy wykryli argentyńskie przygotowania do inwazji na kilka dni przed jej realizacją. Już 2 kwietnia 1982 r. brytyjski rząd zadecydował o wysłaniu floty z zadaniem odbicia archipelagu. Jako pierwsze 4-5 kwietnia w kierunku Falklandów wyruszyły ćwiczące w rejonie Gibraltaru niszczyciele Antrim, Coventry, Glamorgan, Glasgow i Sheffield oraz fregaty Arrow, Brilland i Plymouth. 8 kwietnia ich śladem podążyły fregaty Yarmouth i Broadsword. Z kolei 5 kwietnia port Portsmouth opuściły lotniskowce Hermes i Invincible, którym towarzyszyły fregaty Alacrity i Antelope, które wypłynęły z Devenport. Na Hermesie zaokrętowano 12 myśliwsko-szturmowych samolotów pionowego startu i lądowania Sea Harrierów FRS.1 z 800. Sqn oraz 9 śmigłowców Sea King HC.4 z 846 Sqn i 9 Sea King HAS.5 z 826. Sqn. Na Invincible znalazło się natomiast 8 Sea Harrierów FRS.1 z 801. Sqn oraz 11 śmigłowców Sea King HAS.5 z 820. Sqn. Ponadto na niszczycielach i fregatach bazowały pojedyncze śmigłowce Lynx HAS.2 lub Wessex HAS.3. Royal Navy wysłała w rejon Falklandów także cztery okręty podwodne o napędzie nuklearnym – Conqueror, Courageous, Spartan i Splendid. Dotarły one w rejon działań w drugiej połowie kwietnia. Na początku maja dołączył do nich okręt podwodny o napędzie konwencjonalnym Onyx. Wraz z przybyciem w rejon Falklandów Wielka Brytania ogłosiła utworzenie wokół archipelagu 200-milowej Morskiej Strefy Zamkniętej. Siły brytyjskie koncentrowały się na Wyspie Wniebowstąpienia, gdzie na lotnisku Widewake umieszczono dodatkowe siły lotnicze dalekiego zasięgu.

Garnizon Falklandów
Po opanowaniu Falklandów, na wieść o wyruszeniu brytyjskiej floty, Argentyńczycy rozpoczęli wzmacnianie własnych sił na archipelagu. Dużą rolę w przerzucaniu posiłków odegrało lotnictwo transportowe, przy czym używano też samolotów cywilnych. Przykładowo pomiędzy 19 a 25 kwietnia wykonano 205 lotów. Lotnisko Stanley przyjęło wówczas 91 lądowań samolotów C-130 Hercules, 74 F-28 oraz 36 Boeingów 737 i cztery BAC 1-11 z argentyńskich linii lotniczych. W okresie tym samoloty dostarczyły 1544 ton zaopatrzenia oraz 2844 żołnierzy. 29 kwietnia z powodu zbliżenia się do archipelagu floty brytyjskiej loty transportowe wstrzymano. Do tego czasu drogą powietrzną przerzucono 5008 ton ładunków oraz 9215 ludzi. W późniejszym okresie na wyspę docierały samoloty C-130 Hercules, które w okresie od 1 maja do 13 czerwca wystartowały do 61 lotów zaopatrzeniowych, z tego 31 z zakończyło się lądowaniem w Stanley, dokąd przewieziono 514 pasażerów i 400 ton ładunku, a wywieziono 264 rannych i zabitych. Z kolei samoloty transportowe sił morskich lądowały w tym okresie czternaście razy, przywożąc 70 ton ładunków i wywożąc 304 członków argentyńskiego personelu. rgentyńczycy umieścili dziewięć batalionów piechoty. W rejonie Port Stanley stacjonowało siedem z nich wspieranych przez 12 samochodów pancernych Panhard ERC 90 uzbrojonych w armaty kal. 90 mm oraz 26 haubic kal. 105 mm i cztery kal. 152 mm. Na zachodniej stronie Falklandu Wschodniego umieszczono pozostałe dwa bataliony piechoty wspierane przez osiem haubic kal. 105 mm. Natomiast na Falklandzie Zachodnim stacjonowały cztery bataliony piechoty wspierane przez siedem haubic kal. 105 mm. W sumie na Falklandach znalazło się około 10 tys. argentyńskich żołnierzy.

Garnizon dysponował 601. Grupą Artylerii Przeciwlotniczej, w wyposażeniu której znajdowały się: radar wstępnego wykrywania Cardion TPS-44, sześć radarów kierowania ogniem artylerii przeciwlotniczej Skyguard, dwanaście zdwojonych armat Oerlikon kal. 35 mm, trzy zdwojone Oerlikon kal. 20 mm, trzy potrójne wyrzutnie przeciwlotniczych pocisków kierowanych Tigercat oraz pojedyncza podwójna wyrzutnia pocisków Roland. Dodatkowo ze składu 101. Grupy Artylerii Przeciwlotniczej przebazowano baterię ośmiu armat Hispano HS-831 kal. 30 mm. Siły Powietrzne Argentyny przerzuciły na Falklandy: radar wstępnego wykrywania dalekiego zasięgu Westinghouse TPS-43F, radar małego zasięgu Elta, radar kierowania ogniem artylerii przeciwlotniczej Superfledermaus, cztery zdwojone armaty Oerlikon kal. 35 mm i dziewięć zdwojonych Rheinmetall kal. 20 mm. 1. Batalion Przeciwlotniczy Piechoty Morskiej dysponował trzema potrójnymi wyrzutniami pocisków Tigercat i ośmioma armatami Hispano HS-831 kal. 30 mm. Ponadto Libia dostarczyła przenośne wyrzutnie przeciwlotniczych pocisków kierowanych Strzała-2M.

Do końca kwietnia na Falklandy przerzucono następujące siły lotnicze:

• dwanaście samolotów szturmowych Pucara wydzielonych ze składu Grupo 3 de Ataque i operujących z lotniska Goose Green w środkowej części Falklandu Wschodniego;
• dwa odrzutowe samoloty szkolno-bojowe MB.339B ze składu lotnictwa sił morskich operujące ze Stanley;
• cztery turbośmigłowe uzbrojone samoloty szkolno-treningowe T-34C-1 Turbo Mentor ze składu lotnictwa sił morskich operujące z położonej na północ od Falklandu Zachodniego wysepki Pebble;
• dwa śmigłowce transportowe Bell 212 i dwa CH-47C Chinook ze składu sił powietrznych;
• dziewięć śmigłowców transportowych UH-1H Iroquois i trzy śmigłowce szturmowe A-109A Hirundo oraz pięć śmigłowców transportowych SA.330L Puma i dwa CH-47 Chinook ze składu lotnictwa sił lądowych;
• jeden śmigłowiec SA.330L Puma oraz dwa wielozadaniowe samoloty transportowe Skyvan 3M wydzielone ze składu lotnictwa straży wybrzeża.