Ewolucja amerykańskich wojsk pancernych

Damian Ratka

Po pivocie prezydenta USA Baracka Obamy i strategii wysiłku militarnego ukierunkowanego na Azję (w domyśle Chiny), przyszedł 2014 rok i zbrojne wydarzenia ukraińsko-rosyjskie. Wywołało to szybką, początkowo trochę improwizowaną, następnie bardziej systemową odpowiedź amerykańskich sił zbrojnych na zagrożenia związane z Europejskim Teatrem Działań Wojennych. Poniższy artykuł przedstawia na ile w ostatnich kilku latach zmieniły się wojska pancerne Stanów Zjednoczonych.

Dywizje – coś więcej niż związki taktyczne

Amerykańskie wojska lądowe (US Army), określane mianem wojsk regularnych, dysponują formalnie obecnie 11 dywizjami: 1. Dywizją Pancerną, 1. Dywizją Kawalerii, sześcioma tytularnymi dywizjami piechoty (1., 2., 3., 4., 7. i 25. Dywizją Piechoty), 10. Dywizją Górską, 82. Dywizją Powietrznodesantową i 101. Dywizją Powietrznoszturmową. Pamiętać przy tym należy, że nazwy dywizji są głównie historyczne i nie do końca odzwierciedlają faktyczne ich możliwości. Przykładowo dywizji pancernych jest więcej, bowiem oprócz 1. DPanc tak klasyfikować również należy 1. i 3. Dywizję Piechoty oraz 1. Dywizję Kawalerii (z trzema pancernymi brygadowymi zespołami bojowymi każda). Z kolei 4. Dywizja Piechoty jest faktycznie dywizją zmechanizowaną, posiadającą jedną brygadę pancerną i dwie brygady z wozami Stryker. Dywizje 7. i 25. są lekkimi zmechanizowanymi związkami taktycznymi, opartymi głównie na brygadach piechoty wyposażonych w pojazdy Stryker oraz brygadami lekkiej piechoty (o różnych proporcjach). Istniejąca także 2. Dywizja Piechoty to faktycznie dowództwo z jednostkami wsparcia oraz przydzielanymi rotacyjnie jednostkami bojowymi (dywizja pełni służbę w Korei Południowej). Do lekkich związków taktycznych należy zaliczyć 10. Dywizję Górską oraz aeromobilne (82. i 101.). Podsumowując, obecnie US Army posiada cztery dywizje pancerne, jedną ciężką dywizję zmechanizowaną, trzy lekkie dywizje zmechanizowane oraz trzy dywizje lekkiej piechoty.

Wojska regularne mają oparcie w Gwardii Narodowej (Army National Guard, ARNG), zorganizowanej w osiem dywizji piechoty, które można podzielić na cztery ciężkie (w składzie przynajmniej jedna brygada pancerna), jedną średnią (bazującą na brygadach Stryker) oraz trzy lekkie (piechoty).

Amerykańskie dywizje w czasie pokoju posiadają podległe zespoły brygadowe (brigade combat team), ale liczba ta w działaniach może być zmienna (od dwóch do pięciu), podobnie jak jednostki wsparcia i zabezpieczenia. Najważniejszy i podstawowy jest jednak szczebel brygady, formalnie brygadowe zespoły bojowe: pancerne (Armored Brigade Combat Team, ABCT), zmechanizowane (Stryker Brigade Combat Team, SBCT) oraz lekkiej piechoty (Infantry Brigade Combat Team, IBCT). Obecnie US Army posiada: 11 brygad pancernych (ABCT), pięć lekkich zmechanizowanych (SBCT), pięć piechoty (IBCT) i osiem aeromobilnych (Air IBCT). W składzie ARGN występuje zaś kolejnych pięć brygad ABCT, dwie SBCT i aż 20 lekkich IBCT.

Trzeba dodać, że faktycznie US Army posiada jeszcze jedną brygadę pancerną, zorganizowaną w postaci 11. Pułku Kawalerii Pancernej, który stacjonuje w Narodowym Centrum Szkoleniowym (National Training Center) w Fort Irwin. Do tego sprzęt dla trzech brygad ABCT znajduje się w trzech składnicach sprzętowych Army Prepositioned Stocks (APS): APS-2 w Europie (na terenie Niemiec i Belgii, a w przyszłości także na terenie Polski), APS-4 w Republice Korei i Japonii oraz APS-5 na terenie Kuwejtu i Kataru. Z kolei do grupy jednostek zmechanizowanych (brygad Stryker) zaliczyć także należy 2. i 3. Pułk Kawalerii.

Powyższe oznacza, że amerykańskie wojska pancerne w strukturach regularnych dysponują sprzętem do wystawienia 15 brygad pancernych ABCT, kolejnych pięć znajduje się w wysoce pełnowartościowej Gwardii Narodowej. Wszystko to bez przywracania większych ilości sprzętu, obecnie magazynowanego w składnicach strategicznych (Anniston Army Depot, Sierra Army Depot, Red River Army Depot itp.), które umożliwiłyby rozwinięcie dużo większych sił, a przynajmniej stanowią zabezpieczenie rezerw dla istniejących jednostek. Sprzęt ze składnic strategicznych wymaga jednak zwykle, co najmniej remontów, a przynajmniej podstawowego zakresu modernizacji. Warto przy tym też pamiętać, iż wraz z dalszym procesem modernizacji technicznej, struktury te mogą ulegać dalszym zmianom. Brygady lekkiej piechoty (IBCT) mogą być przeformowane w brygady pancerne (ABCT) lub zmechanizowane SBCT, co miało już miejsce w latach wcześniejszych. Tak stało się w 2018 roku, kiedy to 1. Brygada SBCT z 1. Dywizji Pancernej została przeformowana w brygadę ABCT, natomiast 2. Brygada IBCT z 4. Dywizji Piechoty przeformowana została w brygadę SBCT.

Do amerykańskich wojsk pancernych zaliczyć jeszcze można Korpus Piechoty Morskiej z tą uwagą, że formacja ta w 2020 roku przekazać miała większość z posiadanych czołgów M1A1 Abrams (323 z łącznie prawie 452) do składów armijnych. Pozostałe, głównie znajdujące sie na składach APS (np. w Norwegii), zniknąć miały z USMC do 2023 roku.

Zmiany organizacyjne ABCT

Organizacyjnym rdzeniem amerykańskich wojsk pancernych były i pozostają Armored Brigade Combat Team, czyli oddziały pancerno-zmechanizowane. Brygada taka etatowo liczy blisko 4750 żołnierzy i jest największa w stosunku do innych brygad US Army.

Przed 2014 rokiem brygady ABCT składały się z dowództwa, sztabu, kompanii dowodzenia, trzech batalionów pancerno-zmechanizowanych (mieszana struktura kompanijna), szwadronu kawalerii (rozpoznawczy), batalionu saperów, batalionu logistycznego oraz batalionu (w polskiej terminologii mowa o dywizjonie) artylerii. W sumie ABCT posiadała 90 czołgów, 152 bojowe wozy piechoty/bojowe wozy rozpoznawcze, 45 transporterów opancerzonych i 18 samobieżnych armatohaubic kal. 155 mm.

Interesującym elementem brygady są mieszane bataliony manewrowe, które prócz struktur dowodzenia składały się z dwóch kompanii czołgów, dwóch kompanii piechoty zmechanizowanej na gąsienicowych bojowych wozach piechoty, a także kompanii wsparcia logistycznego, wydzielanej z brygadowego batalionu logistycznego. Każda z kompanii czołgów składała się z 14 wozów M1A1/M1A2 Abrams (dwa wozy szczebla dowodzenia, trzy plutony po cztery czołgi). Podobny schemat organizacyjny ma kompania zmechanizowana. Każdy z bwp M2 Bradley przewozi trzy osoby załogi i siedem desantu.

Stosunkowo duże zmiany wprowadzono od 2016 roku w batalionach pancerno-zmechanizowanych oraz szwadronie kawalerii. Bataliony manewrowe bardziej wyspecjalizowano. Ten o profilu pancernym tworzą dwie kompanie czołgów oraz jedna piechoty zmechanizowanej, z kolei batalion zmechanizowany posiada jedną kompanię czołgów oraz dwie kompanie piechoty zmechanizowanej. Nowa ABCT tworzona jest teraz przez dwa bataliony pancerne i jeden zmechanizowany. Warto to podkreślić, że Amerykanie od lat stosują mieszaną strukturę pancerno-zmechanizowaną już na szczeblu batalionów manewrowych, co ułatwia tworzenie batalionowych grup bojowych.

Wzmocnieniu uległ także szwadron kawalerii (potencjał batalionu), który otrzymał jedną z kompanii czołgów, odebraną obecnemu batalionowi zmechanizowanemu. Natomiast dwie kompanie piechoty zmechanizowanej w bilansie brygady zostały zlikwidowane. Nie oznacza to jednak redukcji w sprzęcie, bowiem liczba czołgów w brygadzie nie uległa zmianie, zaś jeśli chodzi o bojowe wozy piechoty, tutaj również ilość pozostała podobna, co wynika z faktu, że brygadowy szwadron kawalerii został przezbrojony z bojowych wozów kawalerii, przewożących trzyosobową załogę plus dwóch zwiadowców, w bojowe wozy piechoty (dwa plutony po sześć bwp), przewożące oprócz trzyosobowej załogi, także siedmiu żołnierzy desantu, ale oprócz tego nadal posiada on bojowe wozy rozpoznawcze. Wzmocniono możliwości pododdziału rozpoznawczego, faktycznie teraz kolejnego batalionu zmechanizowanego, ale o dość specyficznym profilu zadań.

Modernizacja techniczna ABCT

Zmiany organizacyjne to jedno, ale za rozbudowany uznać należy proces modernizacji technicznej brygad ABCT, zarówno pod kątem zwiększenia potencjału już istniejących platform, jak również prac badawczo-rozwojowych mających na celu pozyskanie całkowicie nowych konstrukcji. W amerykańskich wojskach pancernych nie zmieni się jednak ich symbol, czołgi rodziny M1 Abrams pozostają oczywiście w służbie, acz podlegają one całkiem istotnym modernizacjom.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że obecnie aktywną jednostką US Army nadal użytkującą czołgi M1A1 (konkretnie wariant M1A1SA) jest 11. Pułk Kawalerii Pancernej, stacjonujący w centrum szkoleniowym Fort Irwin, odgrywający dla szkolonych wojsk siły przeciwnika (Opposing Forces, OPFOR). Pozostałe regularne brygady uzbrojone są w czołgi M1A2SEPv2. Tymczasem w przypadku jednostek Gwardii Narodowej sytuacja jest odwrotna, czyli większość brygad uzbrojona jest w czołgi M1A1SA, zaś jedynie dwie z nich (116. i 155.) posiadają wozy M1A2SEPv2. Ostatnie roczniki Military Balance wskazują, że amerykańskie wojska pancerne w jednostkach posiadać mają 2509 czołgów podstawowych, w tym 750 M1A1SA, 1605 M1A2SEPv2 i 154 M1A2SEPv3. Na składach znajdować się miało kolejnych około 3700 wozów M1A1/M1A2.

W wozach wersji M1A1SA wymianie uległy pewne przestarzałe już elementy, jak kamera termowizyjna TIS (Thermal Imaging Sight) na kamerę FLIR (Forward Looking Infrared) 2. generacji z zakresem przybliżenia obrazu 3x, 6x, 13x, 25x i 50x oraz kanałem dziennym działonowego, posiadającym zakres przybliżenia obrazu w zakresie 3x i 10x. Ponadto działonowy posiada celownik pomocniczy GAS (Gunner Auxiliary Sight) o zakresie przybliżenia obrazu 8x oraz peryskop do obserwacji bezpośredniej GUS (Gunner Unity Sight) o 1x zakresie przybliżenia obrazu. Celownik główny posiada stabilizowane zwierciadła w pionie, brak jest natomiast stabilizacji w poziomie, wymusza to na systemie kierowania ogniem projekcję w okularze głównego celownika, ruchomej siatki celowniczej, gdy sko wypracowuje poprawkę na cel ruchomy.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 5/2021