Działo piechoty Typ 11 kal. 37 mm

Jarosław Jabłoński

Działo piechoty Typ 11 kal. 37 mm

11 Nenshiki heisha Hoheiho

Działo piechoty Typ 11 kal. 37 mm stanowiło podstawową armatę bezpośredniego wsparcia piechoty w armii japońskiej na szczeblu batalionu piechoty w latach 1924-1934. Po tym okresie sprzęt tego typu wycofywano z jednostek pierwszoliniowych, wprowadzając na jego miejsce nowe lekkie haubice Typ 92 kal. 70 mm – zwane popularnie działami batalionowymi. Jednocześnie armata Typ 11 pełniła w latach 1924-1936 funkcję jedynego działa przeciwpancernego w armii cesarskiej. Po tym okresie pododdziały wyposażone w działo Typ 11 przezbrajano w nowe armaty przeciwpancerne z prawdziwego zdarzenia: Typ 94 kal. 37 mm (94 Shiki 37 Miri Sokusha Ho).

Działo Typ 11 zaprojektowano w 1922 roku, a przyjęto do uzbrojenia w 1923 roku. Przeznaczone było do zwalczania ciężkiej broni maszynowej przeciwnika na dystansie do 1000 m oraz broni pancernej przeciwnika na dystansie do 500 m, jak również lekkich umocnień polowych przeciwnika.

Armata powstała w oparciu o konstrukcję francuskiego Canon d’Infanterie de 37mle 1916. W armii cesarskiej posiadano w tym czasie także pewne ilości francuskich armat Puteaux S.A.-18 kal. 37 mm dostarczone transportem morskim przez firmę Hotchkiss, której przedstawiciele utrzymywali z cesarską armią ożywione kontakty handlowe od lat. Niewykluczone więc, że opracowane na początku 1922 roku działo Typ 11 stanowiło efekt końcowych przemyśleń, sformułowanych w wyniku użytkowania obu francuskich armat. Wyjątkowo szybko, bo już w połowie 1922 roku, wykonano testową serię nowych dział przekazując całą partię wybranym pododdziałom piechoty. Do 1923 roku używano do nich amunicji produkcji francuskiej, gdyż prace nad własnymi pociskami postępowały powoli.

Wprowadzając szereg raczej kosmetycznych modyfikacji, Japończycy uniknęli w ostatecznym rozrachunku kosztów związanych z zakupem licencji. Możliwe, że uzyskano porozumienie drogą nieoficjalną, w czym mógł pomóc zakup dokonany we Francji w 1923 roku ok. 20 000 nabojów kal. 37 mm, które mogły być stosowane w armacie Typ 11 dzięki zachowaniu pierwotnych wymiarów komory nabojowej i niezmienionej konstrukcji zamka.

Organizacja pododdziałów wyposażonych w armatę Typ 11

Kompanii:
Działa te, wykorzystywane w charakterze armaty bezpośredniego wsparcia piechoty, występowały najwyżej w sile plutonu. Nigdy kompanii. Jednak do 1936 roku eksperymentowano z pododdziałami przeciwpancernymi w sile kompanii uzbrojonymi w armaty Typ11. Autor jak dotąd nie dotarł do szczegółowych danych ilustrujących organizację pododdziałów tego typu. Wiadomo natomiast, że struktura organizacyjna tych ostatnich posłużyła za wzorzec przy ustalaniu składu zatwierdzonych oficjalnie w 1937 roku kompanii przeciwpancernych, występujących na szczeblu pułku piechoty i wyposażonych w działa przeciwczołgowe Typ 94 kal. 37 mm.

Warto więc podać najprostszą organizację Kompanii przeciwpancernej wz. 1937:
Skład: sztab kompanii, trzy plutony przeciwpancerne (każdy po dwa działony), pluton techniczny (dwie drużyny: amunicyjna i naprawcza).

Plutonu:
Pododdział uzbrojony w działo Typ 11 kal. 37 mm przechodził na przestrzeni przeszło dwudziestu lat użytkowania broni najrozmaitsze zmiany organizacyjne. Najdłużej, bo aż do 1934 roku, i najliczniej występował pododdział w sile plutonu dział na szczeblu batalionu piechoty.

Wydaje się, że do tzw. Incydentu Mandżurskiego w 1931 roku i w konsekwencji zajęcia tego regionu przez oddziały Armii Kwantuńskiej uzupełniono braki i każdy batalion piechoty cesarskiej, poza czterema kompaniami strzeleckimi i kompanią CKM, posiadał etatowy pluton dział Typ 11. Pluton liczył 35 ludzi, 10 koni, 2 działka; sztab (5 ludzi), dwa działony po 10 ludzi każdy, drużyna amunicyjna (10 ludzi).

• sztab (dowództwo plutonu) w składzie: d-ca (sierżant, rzadziej plutonowy, lub chorąży), dwóch podoficerów (w tym z-ca d-cy), medyk (szeregowy, czasem podoficer), goniec;
• dwa działony;
• drużyna amunicyjna – w rzeczywistości pododdział naprawczo-amunicyjny, ze składu którego 6 żołnierzy pełniło także funkcje koniowodnych.

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 2/2014