Czołgi polskie w wojnie z bolszewikami
Karol Rudy
Czołgi polskie
w wojnie z bolszewikami
W tym roku mija 90 lat od chwili, gdy w sojuszniczej Francji sformowany został pierwszy polski oddział czołgów – 1. Pułk Czołgów. W tym samym roku jego żołnierze przeszli też swój chrzest bojowy. W wojnie z bolszewikami polskie czołgi biły się znakomicie, choć specyfika tego konfliktu oraz charakterystyki użytkowanych wozów Renault nie pozwoliły w pełni docenić walorów nowej broni.
„Czołgi są wybitnie zaczepnym środkiem walki, którego zadaniem jest wspierać piechotę na polu walki i ułatwiać jej ruch naprzód. Będąc tworem wojny pozycyjnej, bardziej nadają się one do walki na froncie ustalonym, aniżeli do działań w wojnie ruchowej” – tymi słowami w 1925 roku mjr Henryk Romiszowski charakteryzował ten nowy rodzaj broni w książce „Zasady użycia czołgów”, opracowanej głównie na bazie francuskich regulaminów. I choć zaraz dodawał, iż to ostatnie dotyczy przede wszystkim wozów skonstruowanych w czasach I wojny światowej, zwanej wówczas Wielką Wojną, to jednak w owym czas iinnych czołgów praktycznie nie było. Nowe, bardziej ruchliwe konstrukcje projektowane pod kątem działań manewrowych istniały tylko w postaci niedopracowanych prototypów. Czołgi zatem nadal posiadały cechy przydatne tylko na określonym polu walki – nie były jeszcze bronią zbyt uniwersalną, a do tego drogą tak w nabyciu, jak i utrzymaniu. Jednakże paradoksalnie dość ubogie i zacofane państwo polskie oraz jego siły zbrojne mogły w 1925 roku uchodzić wprawdzie nie za pancerną potęgę, ale przynajmniej za armię dobrze w czołgi wyposażoną, a ponadto jej żołnierze szczycili się w tym względzie doświadczeniem bojowym. Oto bowiem po wygaśnięciu Wielkiej Wojny właśnie konflikty na wschodzie Europy stały się nową areną zmagań czołgów. Nie doszło tam wprawdzie do bitew na skalę zmagań mocarstw z lat 1916-1918, niemniej zarówno w czasie interwencji antybolszewickiej w Rosji (1918-1920), tamtejszej wojny domowej (1917-1922), jak też wojny polskobolszewickiej (1919-1921), czołgów używano. Jedyny raz w zmaganiach ze wschodnią potęgą doszło przy tym do sytuacji, że to Wojsko Polskie górowało liczbą czołgów na polu walki. Pododdziały 1. Pułku Czołgów zapisały wówczas piękną, choć nieznaną szerzej kartę, która jednocześnie otworzyła trwającą już 90 lat historię polskich wojsk pancernych. I choć pierwsze samochody pancerne znalazły się w polskich rękach już w roku 1918, to pierwszy własny oddziałów czołgów wystawiono właśnie w roku 1919.
Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 2/2009