Czołgi II KPanc SS pod Kurskiem

Norbert Bączyk

Czołgi II KPanc SS pod Kurskiem

Latem 1943 roku na Łuku Kurskim doszło do jednej z największych bitew II wojny światowej. Symbolem tych gigantycznych zmagań wielu armii stało się pancerne starcie pod Prochorowką, gdzie Armia Czerwona zatrzymała natarcie II Korpusu Pancernego SS. Jednak wbrew późniejszym mitom pod Prochorowką nie walczyły ani czołgi Panther, ani działa samobieżne Ferdinant. I nie pod Prochorowką załamała się ofensywa na Kursk.

Bitwa pod Kurskiem (4 lipca – 23 sierpnia 1943 roku) nazywana jest często największą bitwą pancerną II wojny światowej. Istotnie, pod względem liczby zaangażowanych jednostek obu stron, nigdy wcześniej ani później nie walczyło na jednym kierunku operacyjnym tyle armii, korpusów i dywizji pancernych, zmechanizowanych czy grenadierów pancernych, co wówczas. Niemniej nazywanie bitwy pod Kurskiem bitwą pancerną to zabieg niepoprawny, by nie rzec z gruntu fałszywy. W dobie działań broni połączonych nie istnieje możliwość stoczenia na lądzie bitwy czysto pancernej, porównywanej do bitwy powietrznej, gdzie walczy tylko jeden rodzaj broni. Ów fałszywy pogląd zakorzeniony jest jednak dość mocno i można powiedzieć, że duży wpływ na jego ukształtowanie miała właśnie epopeja pod Kurskiem. Zresztą nie tyle ona sama, co mit, który zrodziła. Walka na najbliższych odległościach ciężkich Tygrysów, Panter i Ferdynandów z T-34, czego efektem Hitbyły setki wypalonych wraków ścielących się na polu bitwy, nadal funkcjonuje w literaturze przedmiotu, mimo swego w dużej części ahistorycznego charakteru. Symbolem takiej bitwy stała się Prochorowka – rejon ostatecznego zatrzymania w dniach 12-15 lipca 1943 roku natarcia II Korpus Pancernego SS. A jak ten mit wypada w konfrontacji z oryginalnym źródłem historycznym?

Przed bitwą
W ramach założeń operacji „Cytadela”, południowe kleszcze niemieckiego natarcia na Kursk tworzyć miała 4. Armia Pancerna (4. Panzer-Armee) oraz Grupa Armijna Kempf (Armee-Abteilung Kempf). Tej pierwszej podporządkowano m.in. dwa korpusy pancerne – XXXXVIII Korpus Pancerny (167. Dywizja Piechoty, 3. Dywizja Pancerna, 11. Dywizja Pancerna oraz dywizja grenadierów pancernych „Grossdeutschland”) oraz II Korpus Pancerny SS. Grupa Kempf posiadała natomiast m.in. III Korpus Pancerny (168. Dywizja Piechoty, 6. Dywizja Pancerna, 7. Dywizja Pancerna, 19. Dywizja Pancerna). Razem z kierunku południowego pierwsze uderzenie wykonać miało dziesięć dywizji piechoty, pięć dywizji pancernych oraz cztery dywizje grenadierów pancernych, w rzeczywistości także pancernych. Przydzielono im ponadto liczne oddziały wsparcia i zabezpieczenia. W rezerwie znajdowało się kilka kolejnych dywizji, w tym 17. Dywizja Pancerna, 23. Dywizja Pancerna i 5. Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Wiking”, skupione w XXIV Korpusie Pancernym (wszedł ostatecznie do walki na innym odcinku). Kluczową rolę w natarciu odegrać miał zwłaszcza II Korpus Pancerny SS – II SS-Panzer- Korps. Jego pozycje wyjściowe znajdowały się na północny zachód od Biełgorodu, na prawym skrzydle 4. Armii Pancernej. W skład korpusu wchodziły wówczas trzy dywizje grenadierów pancernych – 1. SS-Panzer-Grenadier- Division „Leibstandarte SS Adolf Hitler“, 2. SS-Panzer-Grenadier-Division „Das Reich“ oraz 3. SS-Panzer-Grenadier-Division „Totenkopf“. Wbrew nazwom, były to realnie dywizje pancerne, ponieważ dysponowały w swych strukturach pułkami pancernymi. Organizacyjnie każda dywizja grenadierów pancernych Waffen-SS z korpusu była powiększoną kopią modelowej dywizji pancernej Wojsk Lądowych Wehrmachtu. Posiadała następujące pododdziały bojowe:

Pułk Pancerny (Panzer-Regiment)
2 x Pułk Grenadierów Pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment)
Pułk Artylerii Pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment)
dywizjon rozpoznawczy (Aufklarürungs-Abteilung)
dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung)
dywizjon przeciwlotniczy (Flak-Abteilung)
dywizjon dział szturmowych (Sturmgeschütz-Abteilung)
batalion saperów (Pionier-Bataillon)
batalion łączności (Nachrichten-Abteilung)

Każda z trzech opisywanych dywizji grenadierów pancernych SS była związkiem taktycznym znacznie silniejszym niż ich odpowiedniki z Wojsk Lądowych. Dotyczy to również dywizji pancernych. W każdym pułku grenadierów pancernych funkcjonowały bowiem nie dwa, lecz trzy bataliony grenadierów. Do tego w ramach pułku bataliony liniowe wspierały: kompania ciężkich dział piechoty, przeciwlotnicza, rozpoznawcza i saperów. W pułkach pancernych istniały pojedyncze kompanie czołgów ciężkich. Dywizje, niezależenie od posiadania dywizjonów przeciwpancernych, posiadały także dywizjony dział szturmowych z trzema bateriami o sile kompanii każda. Pułki artylerii również zostały wzmocnione. Pod względem rozbudowanych struktur organizacyjnych z opisywanymi dywizjami Waffen- SS równać mogła się jedynie dywizja „Grossdeutschland”, paradoksalnie również funkcjonująca pod nazwą grenadierów pancernych. Jednak do 4 lipca 1943 roku reorganizacja dywizji Waffen-SS nie była bynajmniej zakończona. Zarówno w pułku pancernym „Leibstandarte”, jak i „Das Reich” brakowało pierwszych batabatalionów pancernych, co poważnie uszczuplało siły pancerne obu tych dywizji. Było to efektem decyzji o przezbrojeniu tych batalionów w zupełnie nowe czołgi średnie Panzer-Kampfwagen V Panther Ausf. D (Panzer-Kampfwagen V L/70), a to skutkowało koniecznością odesłania personelu do Rzeszy lub krajów okupowanych na długotrwałe szkolenie na nowym, zresztą nieprawdopodobnie wręcz awaryjnym sprzęcie (partia Panter przekazana do 1. DPanc SS miała tak wiele defektów, że czołgów tych w ogóle nigdy nie użyto w walce). Również proces uzbrajania grenadierów czy saperów w transportery opancerzone nie został zakończony. W przypadku artylerii samobieżnej do końca czerwca tylko „Leibstandarte” otrzymała ciężkie samobieżne działa piechoty Grille kal. 150 mm. Mimo to II Korpus Pancerny SS dysponował potężną siłą, doświadczeniem bojowym swych żołnierzy oraz wysokim morale. Był to najsilniejszy spośród wszystkich niemieckich korpusów pancernych rzuconych do bitwy pod Kurskiem.

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 2/2009

Wróć